O ‘ zbek tili

Sardor: Ular o‘rtasida musobaqa o‘tkazsak-chi? 
Alisher: Bolalar, bu rejamizni sinf rahbariga aytaylik.
Ular sinf rahbarining oldiga ketishdi.
32

---

O‘zbek tili 10-sinf
 5-topshiriq. Matnni o‘qing. Мatn asosida suhbatlashing.
 Bilib oling!
Uyushiq bo‘laklar biroq, ammo, lekin bog‘lovchilari bilan bog‘langanda zidlik, 
qarama-qarshilikni bildiradi. Ushbu so‘zlar oldidan vergul qo‘yiladi. 
Masalan: Daraxt ko‘kardi, biroq hosil bermadi. Oy yoritadi, ammo isitmaydi.
-u, -yu -da yuklamalari chiziqcha [-] bilan yoziladi. 
Masalan: Davron aka yo‘l bo‘yida to‘xtadi-da, keng bug‘doyzorlarga faxr bi-
lan qaradi.
 3-mashq. Nuqtalar o‘rniga mos bog‘lovchilarni qo‘yib yozing. Uyushiq 
bo‘laklarda tinish belgilarining qo‘yilishiga e’tibor qiling.
1. Yerlarga yaxshi ishlov berildi ... mo‘l hosil yetishtirildi. 2. Bahorda havo tez 
o‘zgarib turadi: ... yomg‘ir yog‘adi, ... kun isib ketadi. 3. Eshikdan Farrux ... Za-
far kirib kelishdi. 4. O‘qituvchimiz keldilar... uy vazifasini tekshira boshladilar. 
5. Maktabda yosh tabiatshunoslar ... texniklar to‘garagi tashkil qilingan. 6. Aziza 
keldi..., shu zahoti qaytib ketdi.
Mening  ismim  Shahnoza.  Men  10-sinfda  o‘qiyman.  Sinfdoshlarimning 
hammasi  o‘z  qiziqishlariga  qarab  to‘garaklarga  qatnashishadi.  Men  zardo‘zlik 
to‘garagiga, Anvar maktabimizda tashkil etilgan drama to‘garagiga, Aziza ingliz 
tili  to‘garagiga,  Komil  sport  to‘garagiga  qatnashamiz. 
Anvar  kelajakda  katta  aktyor  bo‘lmoqchi.  Komil  jahon 
olimpiadalarida  qatnashib  yuqori  o‘rinlarni  egallashni 
maqsad  qilib  qo‘ygan.  Aziza  ingliz  tilidan  o‘tkaziladigan 
olimpiadalarga muntazam qatnashib boradi. Kelajakda ingliz 
tili  o‘qituvchisi  bo‘lmoqchi.  U  yosh  avlodni  tarbiyalashni 
maqsad qilgan. 
Men esa maktabda a’lo baholarga o‘qiyman. Rus, ingliz, 
o‘zbek tillarini qunt bilan o‘rganayapman. Bo‘sh vaqtlarimda 
do‘ppi tikaman. Men tikkan do‘ppilarni qizlarimiz kiyishsa, 
yana  ham  chiroyli  bo‘lib  ketadilar. Ayniqsa,  men  tikkan  do‘ppilarni  sayyohlar 
zavq  bilan  tomosha  qilganlarida  tanlagan  hunarimga  mehrim  yanada  ortadi. 
Zardo‘zlikning sirlarni o‘rganishga harakat qilaman. Bu qiziqishlarim kelajakda 
zardo‘zlik korxonasini ochishga undaydi. «Intilganga tole yor», – deydi xalqimiz.
33

---

 4-mashq. Gaplarni o‘qing. Uyushib kelgan bo‘laklarni aniqlang, qanday 
so‘roqqa javob bo‘lishini ayting. Ularni o‘zaro bog‘lovchi vositalarini ko‘rsating.
1. Shahar va qishloqlarimizda yangi, chiroyli uylar qurilmoqda. 2. She’rni ifoda-
li o‘qing va yod oling. 3. Bu yil bog‘imizdagi o‘rik, olma, shaftoli va behi daraxt-
lari hosilga kirdi. 4. Ko‘p narsani bilish uchun ko‘p o‘qish va ko‘p o‘rganish kerak. 
5. Uzoqdan yaylovlar, qirlar, tog‘lar ko‘rinardi. 6. Men gullarni, o‘simliklarni va 
qushlarni juda yaxshi ko‘raman. 7. Bahorda ko‘cha chetlariga daraxtlar, gullar eka-
miz, ularni sug‘oramiz, parvarishlaymiz. 
 6-topshiriq. She’rni ifodali o‘qing. Uyushib kelgan bo‘laklarni ko‘rsating.