O ‘ zbek tili

3-dars 
 Adabiy o‘qish
 5-topshiriq. Matnni o‘qing, berilgan savollar asosida o‘zaro suhbatlashing.
Atlas qadimiy va milliy matolardan biridir
Har bir xalqning o‘z milliy urf-odatlari, an’analari bo‘lgani kabi o‘zbek xalqi-
ning ham minglab asrlarga mansub milliy urf-odatlari, an’ana-yu madaniyati bor. 
Xalqimizning milliyligi uning yurish-turishida, kiyinishida ham namoyon bo‘ladi. 
Biz milliy matolarimiz to‘g‘risida ma’lumot berishni joiz deb topdik. Milliy ma-
tolarga atlas, adras, beqasam kabi bir-biridan bejirim, serjilo matolar kiradi. At-
las O‘zbekistonda keng tarqalgan ayollar libosidir, bu libos ipakdan tayyorlanadi. 
O‘zbekistonda  ipakchilik  rivojlanganligi 
uchun  atlas  deyarli  hamma  viloyatlarda 
kiyiladi.  Bu  libosga  har  xil  shakllar  be-
rib  bezashadi.  Bu  esa  o‘zbek  ayollarini 
yanada  jozibali  qiladi.  O‘zbekistonda 
eng  mashhur  atlas  Marg‘ilon  shahrida 
to‘qiladi.
Bu  matolardan  turli  dizaynda  liboslar 
tikiladi. Atlasdan ayollar liboslari, ko‘rpa, 
ko‘rpachalar,  erkaklar  qiyig‘i  va  boshqa 
buyumlar  tikiladi.  Atlasdan  yana  ayol-
lar va erkaklar uchun choponlar ham tikiladi. Atlas va adrasning mashhur turlari 
ko‘p bo‘lib, hozirda atlas va adrasning o‘nlab turlari uchraydi. Bular quyidagilar: 
«Marg‘ilon», «Navro‘z», «Qora», «Shaxmat», «Nomozshom». Bugungi kunda mil-
liy matolarimizni to‘qish san’ati jadal rivojlanib bormoqda. Bundan tashqari atlas 
va adrasdan milliylik va zamonaviylikni uyg‘unlashtirgan holda ko‘plab liboslar ya-
ratilmoqda. Siz bu kabi liboslarning turfa xillarini uchratishiningiz mumkin. Adras 
1920-yillarda Marg‘ilon, Xo‘jand, Buxoro, Samarqand va boshqa joylarda to‘qilib, 
Markaziy Osiyo bozorlaridan tashqari Afg‘oniston, Xitoy kabi qo‘shni mamlakat-
larda ham sotilgan. Milliy matolar jilosi o‘zbek milliy matolari tarixi qadim davr-
larga borib taqaladi. O‘zbek hunarmandlarining qalb qo‘ridan yaralgan mato uzoq 
tarixga ega bo‘lgan milliy matomiz atlas ko‘plab qimmatbaho matolardan-da qadr-
liroqdir.  «Atlas»  so‘zi  arab  tilidan  tarjima  qilinganda  tekis,  silliq  degan  ma’noni 
anglatadi. Atlas tabiiy ipakdan to‘qiladi. Atlas to‘qish Marg‘ilonda juda qadimdan 
124

---

O‘zbek tili 10-sinf
 Uyga vazifa. O‘zingizning milliy matolaringiz haqida yozib keling.