O ‘ zbek tili

3-dars  
 5-topshiriq. Matnni o‘qing. Bog‘da qilinadigan ishlarni tartib bilan sanab 
ko‘rsating.
Bog‘dagi ishlar
Bog‘imiz  tekislik  yerda  emas,  terak 
bo‘yi  chuqurlikdan  oquvchi  Chaqar  arig‘i 
va  Bo‘z  suvlarning  qo‘shilish  yerida,  jar 
bo‘yida joylashgan. Shuning uchun manza-
rasi go‘zal, tomosha qilsa, bahri-dili ochi-
ladigan joydir. O‘t-o‘lan va meva gullariga 
belangan bog‘, bulbullar navosi, chumchuq 
va yana allaqanday qushlar sadosi, ariq suvi-
ning mayin shildirashi bilan to‘lib toshgan-
day  tuyulardi.  Hammadan  hovuz  bo‘yida 
ochilib  yotgan  atirgul,  qirqog‘ayni,  gul-
sapsarlarni, ishkom ichidagi chuchmo‘ma, 
lolaqizg‘aldoqlarni, ariq labidagi xushbo‘y 
yalpiz, gunafshalarni aytmaysizmi…
Bahorda bog‘da ish qaynardi. Hovuz la-
bidagi  tol  novdalarini  kesish,  butash,  tok-
larni ochish, ariq tozalash, yerlarni chopib, 
ekinga  joy  hozirlash  va  hokazo.  Bog‘imizda  uzumning  juda  ko‘p  navlari,  shu-
ningdek, olma, nok, shaftoli, gilos, olcha, tog‘olcha, olxo‘ri, do‘lana, tut, yong‘oq 
113

---

 6-mashq. Matndan olingan ushbu gaplar tuzilishiga ko‘ra qanday gapligini 
ayting. Ularda qo‘llangan bog‘lovchi vositalarni ko‘rsating.
1. Bog‘imizda uzumning juda ko‘p navlari, shuningdek, olma, nok, shaftoli, gilos, 
olcha, tog‘olcha, olxo‘ri, do‘lana, tut, yong‘oq daraxtlari o‘sar, qulupnay va rezavor 
o‘simliklar ekilar edi.
2. Bular yozi bilan galma-gal pishib yetilar va dasturxonimizni bezar edi.
3. Bog‘imiz shunday farovon bo‘lishidanmi, yozda dadam vaqtini uyda dam olish, 
ekin-tekinlarga qarash, qarindosh-urug‘larnikiga qovun va bog‘ sayliga borish bilan 
o‘tkazar edilar.
 6-topshiriq. O‘qing. Suhbatda berilgan gaplarning ma’nolarini tushunti-
ring.
Abdulla Qodiriy bog‘da ishlayotganida bir odam o‘tib ketayotib:
– Ha, ishlayapsizmi? – deb so‘rabdi.
– Yo‘q, dam olyapman, – deb javob beribdi yozuvchi.
Ma’lum vaqtdan keyin boyagi odam qaytib o‘tsa, Qodiriy bog‘da o‘ylanganicha 
aylanib yurgan ekan.
– Ha, dam olyapsizmi? 
– Yo‘q, ishlayapman, – deb javob qilibdi ijod olamiga sho‘ng‘igan yozuvchi.