O ‘ zbek tili

3-dars 
 7-topshiriq. Quyida keltirilgan maqollarni o‘qing. Ularning ma’nosini 
tushuntirib bering.
1. Vataning tinch – sen tinch.
2. O‘zga yurtda shoh bo‘lguncha, o‘z yurtingda gado bo‘l.
3. Otang – el, onag – el.
4. Vatan sajdagoh kabi muqaddas.
8-topshiriq.
 
Matnni 
o
‘qing. Matn yuzasidan berilgan savol va topshiriqlarni 
bajaring.
Qadim o‘zbek o‘g‘lonlari uzoq safarga ketganda bir 
hovuch vatan tuprog‘ini doim yonlarida olib yurganlar. 
Chunki bu tuproq ularga o‘z tug‘ilgan yerlarini eslatib 
turgan, xalq oldida bergan va’dasini yodga solgan. Va-
tanga bo‘lgan muhabbatini bir nafas ham unuttirmagan. 
Bu bir hovuch tuproq ularga o‘z ota-onasini, qarindosh-
larini, xalqini eslatgan va uzoq o‘lkalarda bo‘lsalar ham  
o‘z xalqi sha’niga isnod keltirmaslikka o‘z xalqining so-
diq o‘g‘lonlari bo‘lishga chaqirgan.
Shiroq
(afsonadan parcha)
Qadim zamonlarda Eron shohi Doro Turon hududlariga 
hujum qilibdi. Bu yerda massaget, sak va so‘g‘d qabilalari 
yashar edi. Qabila boshliqlari dushmanni yengish to‘g‘risida 
maslahatga to‘planishibdi. Shunda ularning huzuriga oddiy 
cho‘pon Shiroq kelibdi va maqsadini aytibdi. U Eron shohi-
ning lashkarlari ko‘pligi, ularni jangda yengib bo‘lmasligini, 
ulardan faqat hiyla bilan qutulish mumkin debdi.
9

---

Shiroq xanjari bilan o‘z quloqlarini, burnini kesibdi va dushman tomonga yo‘l 
olibdi.
–  Shohim,  men  qulingiz  Shiroq  bo‘laman.  Qabila  yig‘ilishida  sizga  taslim 
bo‘lishni  aytgan  edim,  quloq-burnimni  kesib,  shu  ahvolga  solishdi.  Ulardan 
o‘chimni olmoqchiman.
– Ularni qayerdaligini bilasanmi? 
– Ha, albatta.
– Bizni o‘sha yerga boshlab bora olasanmi? 
– Jonim bilan. Sizlarni faqat podachilar biladigan so‘qmoqlar bilan olib bora-
man. Yetti kunlik oziq-ovqat, suv g‘amlang.
Doro Shiroqning so‘zlariga ishonibdi va uni o‘z qo‘shiniga yo‘lboshlovchi qi-
lib tayinlabdi.
Cho‘pon  yigit  ularni  sahroga  boshlab  boribdi.  Eron  lashkarlari  yo‘lboshlov-
chining  maslahati  bilan  yetti  kun-
ga  g‘amlagan  suv,  oziq-ovqat,  yem-
xashaklari  tugabdi.  Sakkizinchi  kun 
ochlik,  to‘qqizinchi  kuni  tashnalik 
boshlanibdi.  Shunda  Doro  aldanganini 
tushunibdi.
–  Bizni  qayerga  olib  kelding?  Qani 
saklar? – so‘rabdi u Shiroqdan.
– Men yengdim. Doroning qo‘shinini 
bir o‘zim yengdim! – deb javob beradi 
cho‘pon. 
–  Sizlarni  aldab  sahroning  qoq 
o‘rtasiga olib keldim.
Shiroq  qo‘li  bilan  kun  chiqish  va 
kun  botish  tomonini  ko‘rsatib  yana 
shunday debdi:
– Bu yog‘i ham yetti kunlik yo‘l, u 
yog‘i ham. Istagan tomonga boravering! Baribir barchangiz halok bo‘lasiz.
Ilojsiz qolgan dushman:
– Agar sen sahro quduqlari va chashmalarni bizga ko‘rsatsang gunohing-
dan kechib, So‘g‘diyonada istagan qishloqlaringdan birini senga in’om qilar 
edik, – debdi.
10

---

O‘zbek tili 10-sinf