O ‘ zbek tili

Yodda tuting! Shu aziz ona-yurt barchamizniki. Uni asrab-avaylaylik, uning 
boyliklarini, yeri, suvi, tabiatini kelajak avlodlarga bekam-u ko‘st yetkazaylik!
85

---

 Uyga vazifa. 
1. «Tabiatni asrang» mavzusida matn yozing. 
2. Ergashgan qo‘shma gaplarga 4 ta misol keltiring.
3-dars  
 3-mashq. Nuqtalar o‘rniga zarur qo‘shimchalarni qo‘yib o‘qing va berilgan 
savollarga yozma javob bering. 
Loqaydlik va isrofgarchilik
Biz,  odatda,  o‘zimizga  taalluqli 
bo‘lmagan  narsalarga  e’tibor  bermay-
miz. Jumladan, gaz, elektr, suvning isrof 
qilinishi, zarur bo‘lmagan hollarda ham 
ishlatilishiga  ayrim  kishilar  loqaydlik 
bilan qaraydilar. Ana shu loqaydlik oqi-
batida  qancha-qancha  bebaho  boyliklar 
isrof  bo‘ladi.  Qaysi  ishda  isrofgarchi-
likka yo‘l qo‘yil..., tejamkorlik bilan ish 
ko‘rilma...  ,  u  barbod  bo‘ladi.  Mehnat 
qilib topilgan boylik va ne’matlar tejam-
korlik  bilan  ishlatil...,  barakali  bo‘ladi. 
Agar  tejab-tergab  jamlangan  barcha 
moddiy ne’matlar kelajak avlodlarga ye-
tib borma..., biz javobgar bo‘lib qolamiz. Isrofgarchiligimiz oqibatida esa farzand-
larimizning nasibalari qirqiladi. Buni yoddan chiqarmang.
Savollar.
1. Isrof nimaga olib keladi?
2. Moddiy boyliklar qachon barakali bo‘ladi?
3. Tejamkorlik tufayli biz nimaga erishamiz?
4. Agar isrofgarchilikka yo‘l qo‘ysak-chi?
86

---

O‘zbek tili 10-sinf
 3-topshiriq. Matnini o‘qing va berilgan topshiriq asosida voqeaga o‘z mu-
nosabatingizni bildiring.
– Bolam, Qibrayga avtobus shu yerdan ketadimi?
– Ha, o‘tirib turing. Hademay kelib qoladi, – deb javob berdi pista chaqib tur-
gan ayol. So‘ng 6–7 yoshlardagi o‘g‘liga yuzlanib:
–  Bor,  do‘kondan  suv  olib  chiq,  – 
dedi.
O‘g‘li yugurib kirib, do‘kondan mine-
ral  suv  olib  chiqdi. Ayol  qo‘lidagi pista 
po‘choqlarini  oyoqlari  tagiga  tashladi-
da, so‘ng suvni olib icha boshladi. O‘g‘li 
yo‘l chetiga ekilgan maysalar ustida sak-
rab o‘ynay boshladi. Men bu holga chi-
day olmay:
–  Kechirasizlar,  shu  yerni  yaqinda 
supurib  tozalashgan.  Po‘choqlarni  axlat 
idishlariga  tashlasangiz  bo‘lmaydimi? 
O‘g‘lingizga  ham  tanbeh  bersangiz 
bo‘larmidi, maysalarni bosib tashlayapti, 
– dedim.
– Sizga nima? Supurishgan bo‘lsa, yana supurishadi. Shuning uchun davlatdan 
oylik olishadi. O‘g‘lim bossa, o‘tni bosibdi. Menga o‘t-o‘lanlar emas, bolam aziz. 
O‘ynayversin.
Bu gapni eshitib, boshimdan sovuq suv quyilgandek bo‘ldi. Bunday insonlar 
qayerdan paydo bo‘lishyapti ekan-a?!
(Gazetadan)
Topshiriq.
 Ayting-chi, siz ham shu kabi holatlarga duch kelganmisiz? Atrofimizda ro‘y 
berayotgan voqea-hodisalarga loqaydlik bilan qarash  oqibatida yuz berayotgan 
isrofgarchiliklarga misollar keltiring va ularga o‘z munosabatingizni bildiring.
87

---