O ’ zb e k I s t o n r e s p u b L i k a s I q I s h L o q V a s u V x o ’ j a L i g I v a zi r L i g I samarqand qishloq xo’jalik instituti

001.004.031. БМИ. 2014 й. 
 
Texnologik qism 
Eshonqulov M 
Тilavov X 
Ишнязова Ш.А 

---

9 
Sut oqsillarining hammasi to’la qimmatli, 20 ta aminokislotani o’z tarkibida 
saqlaydigan hayot uchun zarur bo’lgan qatoriga kiradi. Shu aminokislotalar orasida 
o’rnini hyech narsa bosa olmaydigan, ya’ni organizmda sintez qilinmaydigan va 
ovqat bilan birga organizmga kelib tushishi shart bo’lgan 8 ta aminokislota bor. 
Shulardan 
loaqal 
bittasining 
bo’lmay 
qolishi 
organizmdagi 
modda 
almashinuvining buzulishiga sabab bo’ladi.
Albumin va globulin degan zardob oqsillarning tarkibida almashtirish 
bo’lmaydigan aminokislotalar odatda kozeindagiga qaraganda ko’proq bo’ladi. Bu 
shunda o’z aksini topadiki, zardob
oqsillarining ozuqalik qimmati indeksi birga yaqinlashib qoladi. Xolbuki kozein 
oziqalik qimmatining indeksi kamroq bo’ladi va 0,8 ni tashkil etadi. Bu 
ko’rsatkichning 
birmuncha 
past 
bo’lishi 
shu 
oqsilda 
oltingugurtli 
aminokislotalarning biroz yitishmasli-giga bog’liqdir. 
Biroq zardob oqsillarda bu aminokislotalar bo’lganligidan, sutdagi
kazein bilan zardob oqsillari qo’shilib, bir-birini to’ldiradi.
Sut oqsillarining aminokislotalar tarkibiga taaluqli eng muhim xususiyati 
lizinning oqsillarda ko’p miqdorda bo’lishidir. Bu shu aminokislotani kamroq 
tutadigan 
o’simlik 
ovqat 
mahsulotlaridan 
kamchiligini 
yaxshiroq 
muvozanatlashtirish uchun sut oqsillardan foydalanishga imkon beradi. Sut 
oqsillarining boyituvchanlik xususiyati ana shundan iborat. 
Almashtirib bo’lmaydigan aminokislotalar orasidan uchtasi: metionin, 
triptofan, lezin degan aminokislotalar ayniqsa muhim ahamiyatga ega. Metionin 
yog’lar almashinuvini idora etadi va jigarni yog’ bosib ketishiga yo’l qo’ymaydi. 
Lezin qon paydo bo’lishi bilan mahkam bog’langan. Ovqatda uning yetishmay 
qolishi shunga olib keladiki, qon paydo bo’lishi izdan chiqib, qizil qon tanachalari 
eritrositlarning soni kamayib ketadi. Ulardagi gemoglabin ozayib qoladi. Ovqatda 
lezin yetishmaganda azot muvozanati buzilib, muskullar oriqlab ketadi. 
Suyaklardagi kalsiy o’zlashtirishi ishdan chiqib jigar bilan o’pkada bir qancha 
Бажарди 
Рахбар
Tilavov X 
Eshonqulov M