O ' z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L i y V a o r t a m a X s u s t a ' L i m V a z I r L i g I r. X. Alimov, G. T. Yulchiyeva, O. Q. Rixsimboyev

Nazorat va muhokama uchun savollar
1. Tizimga ta’rif bering.
2. Tizimning qanday turlarini bilasiz va ular qanday xususiyatlarga ega?
3. Tashkiliy tizim nima?
4. Boshqaruv tizimi bilan axborot tizimi o'rtasidagi bog'liqlikni 
tushuntirib bering.
5. Iqtisodiy obyekt boshqaruv tizimi sifatida qanday qismlardan iborat 
bo'ladi?
6. Boshqaruvning kibernetik modelini tushuntirib bering.
7. Boshqaruv tizimining pog'onaliligini aytib bering.
5-BOB. AVTOMATLASHTIRILGAN AXBOROT TIZIMLARI
5.1. Avtomatlashtirilgan axborot tizimlarining tasnifi
Hozirgi kunda axborot tizimi haqida kompyuter texnikasi yordamida 
amalga oshirilgan tizim degan fikr yuzaga kelgan. Axborot texnologiyalari 
kabi axborot tizimlari ham texnik vositalardan foydalanib va ularsiz ham 
faoliyat ko'rsatishi mumkin. Bu iqtisodiy jihatdan maqsadga muvoffiq 
masala.
Iqtisodiy obyekt axborot tizimida axborot hajmining o'sishi, uni 
yanada murakkab usullarda qayta ishlashni tezlashtirish ehtiyoji axborot 
tizimining ishini avtomatlashtirish, ya’ni axborotlarni qayta ishlashni 
avtomatlashtirish zaruriyatini keltirib chiqaradi.
Axborot tizimi tushunchasi ko'p qirrali, uning mazmuni va mohiyati 
axborot texnologiyasi qo'llanilayotgan obyektning o'ziga xos xususiyatlari, 
xossalari bilan belgilanadi. Axborot tizimini to'liq va har tomonlama bilish 
uchun uning o'ziga xos xususiyatlari tizimini aniqlash kerak bo'ladi. Shu 
maqsadda quyida axborot tizimini har bir qator belgilariga ko'ra tasniflash 
variantlari ko'rib chiqiladi (5.1-jadval):
— avtomatlashtirish darajasi;
— boshqarish jarayonining turlari bo'yicha;
— qo'llanilish sohalari bo'yicha;
— boshqarish obyektining ishlash sohasi bo'yicha;
— qo'llanilish yo'nalishi bo'yicha;
— boshqaruv tizimidagi darajasi bo'yicha va hokazo.
88

---

Axborot tizimining tasnif belgilari ichida ulaming qo'llanish sohalari 
asosiy hisoblanadi.