Nyutonning mexanika qonunlari

Nyutonning mexanika qonunlari — klassik mexanika asosini tashkil qiladigan uchta qonun. I. Nyuton tomonidan taʼriflangan (1687). Birinchi qonun — har qanday jismga tashqi kuch taʼsir qilmaguncha u oʻzining tinch holatini yoki toʻgʻri chiziqli tekis harakatini saklaydi (qarang Inersiya qonuni). Ikkinchi qonun — harakat miqdori (jism massasi bilan tezlanishi koʻpaytmasi) ning oʻzgarishi jismga taʼsir qiluvchi kuchga proporsional, yoʻnalishi esa taʼsir etadi. Uchinchi qonun — ikki jismning oʻzaro taʼsir kuchi bir-biriga teng , yoʻnalishi esa qarama-qarshi boʻladi (qarang Taʼsir va aks taʼsir qonuni). Nyutonning mexanika qonunlariq. G.Galiley, X.Gyuygens, R./ukhamda I.Nyutonning oʻzi oʻtkazgan koʻplab kuzatishlar, tajribalar va nazariy tadqiqotlar natijasida paydo boʻlgan. Nyutonning mexanika qonunlari q. elementar zarralar va tezligi yorugʻlik tezligiga yaqin moddalar uchun oʻrinli emas.



Jismning havosiz joyda faqat yerning tortishi ta`siridagi yer tomon harakati erkin tushish deb ataladi.

Erkin tushayotgan jismning tezlanishi o`zgarmas bo`lib bu kattalik erkin tushish tezlanishi deb ataladi va G harfi bilan belgilanadi.

g=9,81 m/s^2

Jismning teks harakatidagi tezligi jism bosib o`tgan yo`lning shu yo`lni bosib o`tish uchun ketgan vaqtga nisbati bilan aniqlanadi.

Jismni vaqt birligida bosib o`tilgan yo`liga son jihatdan teng bo`lgan kattalikga tezlik deb ataladi.



Harakatlanayotgan jismlarning tezligi maxsus asboblar yordamida o`lchanadi. Masalan, avtomabil, kema, samaliyot tezligi spidometr (ingilizcha speed-tezlik, lotincha metreo-o`lchash) yordamida o`lchanadi.