Nutqning kommunikativ (aloqaviy) sifatlari

Nutqning kommunikativ (aloqaviy) sifatlari

Reja:

• Kirish
• 1.1. Kundalik hayotda nutqning ahamiyati
• 2. Nutqning asosiy xususiyatlari.
• 2.1. Nutqning to’g’riligi.
• 2.2. Nutqning aniqligi.
• 2.3. Nutqning mantiqiyligi.
• 2.4. Nutqning dolzarbligi.
• 2.5. Nutqning sofligi .
• 2.6. Nutqning boyligi .

“To’g’rilik deganda,-deb yozadi V.Y.Kostomarov, - nutq madaniyatining zarur va birinchi sharti sifatida adabiy tilning ma`lum paytda qabul qilingan normasiga qat`iy va aniq muvofiq qilinishi, uning talaffuz, imloviy lug’at va grammatik normalarini egallashini tushunish lozim bo’ladi”. Nutqning to’g’riligi uning eng muhim aloqaviy fazilatidir.

Nutqning aniqligi – bu so’zning o’zi ifodalayotgan voqelikka mutlaqo mos va muvofiq kelishidir.

Aniqlik nutqning muhim fazilatlaridan biri sifatida qadimdan ma`lum. G’arb mutafakkirlari ham, Sharq olimlari ham aniqlikni nutq sifatlarining birinchi sharti deb hisoblaganlar. Arastu: “Agar nutq noaniq bo’lsa, u maqsadga erishmaydi”,-degan.

Nutqning mantiqiyligi uning asosiy sifatlari to’g’rilik va aniqlik bilan chambarchas bog’langandir.

• Chunki grammatik jihatdan to’g’ri tuzilmagan nutq ham, fikrni ifodalash uchun muvaffaqiyatsiz tanlangan lug’aviy birlik ham mantiqning buzilishiga olib kelishi tabiiydir. Mantiqiy izchillikning buzilishi tinglovchi va o’quvchiga ifodalanayotgan fikrning to’liq borib etmasligi, ba`zan umuman anglashilmasligiga olib keladi.

Nutqning dolzarbligi . Har safar biror narsa haqida hikoya qilingan bo'lsa, hozirgi vaqtda bu mos keladimi-yo'qmi haqida o'ylash kerak. Afsuski, odamlar doimo vaziyatni o'z vaqtida baholaydilar. Misol uchun, bir kishi, suhbatdoshining hayotda nima qilayotganini bilmasligi mumkin, lekin ayni paytda o'z kasbida o'z tanlovida tanqidni ifodalaydi.

• Nutqning dolzarbligi . Har safar biror narsa haqida hikoya qilingan bo'lsa, hozirgi vaqtda bu mos keladimi-yo'qmi haqida o'ylash kerak. Afsuski, odamlar doimo vaziyatni o'z vaqtida baholaydilar. Misol uchun, bir kishi, suhbatdoshining hayotda nima qilayotganini bilmasligi mumkin, lekin ayni paytda o'z kasbida o'z tanlovida tanqidni ifodalaydi.

Nutqning ifodasi . Tinglovchi tinglovchining nutqiga qiziqish bildirishi uchun intonetatsiya, talaffuz, aksan va boshqalar bilan ishlash kerak. Nutqning kommunikativ sifati sifatida tezkorlik maxsus vositalar - ritorik raqamlar va yo'llar bilan saqlanadi.

• Nutqning ifodasi . Tinglovchi tinglovchining nutqiga qiziqish bildirishi uchun intonetatsiya, talaffuz, aksan va boshqalar bilan ishlash kerak. Nutqning kommunikativ sifati sifatida tezkorlik maxsus vositalar - ritorik raqamlar va yo'llar bilan saqlanadi.

Nutqning boyligi . Insonning o'zi qanchalik ko'p ish qilsa, uning fikrlarini ifodalash osonroq bo'ladi. Bu gap nutqni murakkab va uzoq so'zlar bilan to'ldirish kerak degani emas. Fikrlaringizni aniq ifodalashni o'rganish uchun siz sinonimlarni tanlashni o'rganishingiz kerak.

• Nutqning boyligi . Insonning o'zi qanchalik ko'p ish qilsa, uning fikrlarini ifodalash osonroq bo'ladi. Bu gap nutqni murakkab va uzoq so'zlar bilan to'ldirish kerak degani emas. Fikrlaringizni aniq ifodalashni o'rganish uchun siz sinonimlarni tanlashni o'rganishingiz kerak.

Nutqning sofligi . Sizning suhbatdoshingizni boshqa shaxs bilan yozib olishingiz va natijalarni tahlil qilishingiz tavsiya etiladi. Nutqda shikoyat so'zlari, lahjalar va parazitar so'zlar yo'q. Buni har qanday iflos unsurlardan ozod qilish, savodli odamlar aytganidek tinglash va ular bilan ko'proq muloqot qilishga harakat qilish kerak.

• Nutqning sofligi . Sizning suhbatdoshingizni boshqa shaxs bilan yozib olishingiz va natijalarni tahlil qilishingiz tavsiya etiladi. Nutqda shikoyat so'zlari, lahjalar va parazitar so'zlar yo'q. Buni har qanday iflos unsurlardan ozod qilish, savodli odamlar aytganidek tinglash va ular bilan ko'proq muloqot qilishga harakat qilish kerak.

Qazoq Muxriddin

E’tiboringiz uchun rahmat!