Nutq madaniyati мулоқот маданияти

НУТҚНИНГ МАҚСАДИ ВА ХУСУСИЯТЛАРИГА КЎРА ТУРЛАРИ:

Ташвиқий нутқ деб, нотиқ кўз-да тутган бирон-бир воқеа-ҳоди-сани бажаришга тингловчиларни даъват этувчи, ундовчи нутққа айтилади
03
02
01
Танқидий нутқ – юз берган ҳодиса, шахс хатти-ҳаракатларига эътироз-ли муносабатни ангнлатади. Танқи-дий нутқ кучли мантиқий мушоҳадаларга суянади. Нотиқ ишончли далиллар асосида нутқ манбаини танқид қилади
Табрик нутқи – табрик нутқида нотиқ турли далиллардан фойдаланади. Бу далиллар нутқ қаратилган шахснинг фазилатларини, яхши хулқи, халқ олдида қилган хизматлари, инсонийлигини кўрсатишга қаратилади
НУТҚ УСЛУБЛАРИ
Адабий тил учун бегона унсурлари бўл-маган, ахлоқ нормалари тан олмайди-ган сўзлардан холи бўлган нутқ соф нутқ дейилади

• Сўзлашув услуби
• Илмий услуб
• Бадиий услуб
• Расмий услуб
• Публицистик услуб

Қуйидагилар нутқ софлигига путур етказади:

• Маҳаллий диалект ва шева-ларга хос сўз ва иборалар
• Ўринсиз қўлланган чет сўз ва сўз бирикмалари
• Жаргонлар
• Вульгаризмлар
• Паразит сўзлар

Нутқда мақсадга эришиш усулининг уч гуруҳи:

Нутқнинг таъсир йўналишлари
Нотиқнинг муваффақияти кўп жиҳатдан аввалбошдан тинглов-чилар қал­бига йўл топиш, улар билан алоқа ўрнатишга боғлиқ
Аудиторияни алоҳида таъсирчан риторик воситалар эмас, балки фикрла-рингиз билан юз қиёфангиз ифодаси-нинг мув­офиқлиги, ниҳоят, тингловчи-лар билан мулоқотингизнинг фаоллиги даража­си кўпроқ инонтиради
“Киши истаганча оғизда ёлғон сўзлаши мумкин, аммо унинг кўзлари ҳақиқатни рўй-рост аён қилиб қўяди” (Ф.Ницше)
Нотиқ ижобий ҳодиса ҳақида гапираётиб, қўлларни очиқ тутиши лозим

• Ҳиссиётни уйғотиш
• Диққатни жалб этиш
• Билим тарқатиш
• Ҳоҳиш-истак уйғотиш
• Ҳаракатга даъват этиш
• Кўникмаларни шакллантириш

1. Императив – нутқий таъсирнинг кучга таянган усули. Бу усул автори­тар нутқнинг асосини ташкил этади (буйруқ, қўрқитиш, шахсиятга тегиш ва ш.к.)
2. Инонтириш – демократик нутқ асосини ташкил этади ва асослаш орқали ўз қараш ва нуқтаи назарини ўзга одам онгига сингдириш (исботлаш, тушунтириш, йўналтириш ва ш.к.)