197
щеч ня йайынмыр. О, шаэирд психикасынын бцтцн тязащцрлярини нязяря алыр
вя онларын инкишафына дцзэцн истигамят веря билир.
Юзцнянязарят. Дярс заманы мцяллим тяряфиндян щяйата кечирилян
нязарят нятиъя олараг шаэирдлярдя юзцнянязарят баъарыьыны инкишаф
етдирмялидир. Шаэирд йол вердийи нюгсанлары тапмаьа, онларын сябяб-
лярини юйрянмяйя вя йа сябябляри арадан галдырмаьа тядриъян алыш-
малыдыр. Мцасир тялим-тярбийянин тялябляриндян бири будур.
Нязарятин тяшкили формалары. Няинки нязарят цсулларынын адларыны,
щабеля нязарятин неъя тяшкил едиляъяйини, онун фярди, груп вя йа фронтал
шякилдя апарылаъаьыны билмяк лазымдыр.
Нязарятин тяшкили дейяндя эцдцлян нязарят вясифясиня щансы мя-
гамда, щансы цсул вя йа цсулларла, щансы пайлама материаллары иля наил
олмаьы мцяййянляшдирмяк нязярдя тутулур. Бу ъящятлярин дягигляшди-
рилмяси ясасында тяшкил едилян нязарят истянилян сямяряни верир. Дцшц-
нцлмямиш, диггятля юлчцлцб-бичилмямиш нязарятин файдасы аз олур.
Нязарятин вязифяси, йухарыда дейилдийи кими, мцхтялиф ола билир.
Мцяллим нязарятя ял атанда наил олмаг истядийи вязифяни щяр дяфя юзц
цчцн айдынлашдырыр. Мягсяд айдынлыьы
щям дя конкрет щал цчцн
нязарятин щансы цсулларындан неъя истифадя етмяйин даща мцнасиб
олдуьуну мцяййянляшдирмяйя имкан верир.
Тялим заманы нязарятин мягамыны, йяни вахтыны вя йерини, щабеля
формасыны тяйин етмяйин ящямиййяти аз дейил. Нязарят йени мювзунун
юйрянилмясиня гядяр дя, йени мювзунун мянимсянилмясиндя дя,
ондан сонра да тяшкил едиля билир. Нязарят
цчцн айрыъа дярс дя тяшкил
етмяк олур.
Мцяллимин нязарятиня шаэирдлярдя о заман ещтийаъ формалашыр ки,
онлар нязарятин файдасыны щяр дяфя дуйсунлар.
Нязарятин тяшкили формалары бунлардыр:
фярди нязаряти, груп щалында
нязарят, фронтал шякилдя нязарят.
Фярди нязарят. Билик вя баъарыгларын айры-айры шаэирдляр тяряфиндян
ня дяряъядя шцурлу мянимсянилдийини, онларын неъя дцшцндцйцнц, юз
фикрини неъя ифадя етдийини, ня дяряъядя мцстягил ишлядийини цзя чыхар-
маг истядикдя мцяллим нязаряти фярди формада апарыр. Фярди тапшырыг-
ларын иърасы вязиййятини йохладыгда да
нязарятин бу формасы тяшкил
едилир. Техники васитялярдян вя програмлашдырылмыш материаллардан
истифадя заманы фярди нязарятин сямяряси бир гядяр дя артыр.
Груп формасында нязарят. Ейни синфя верилян мцхтялиф сявиййяли
тапшырыгларын йериня йетирилмяси вязиййятиндян хябяр тутмаг истядикдя,
тялим гисмян диференсиаллашдырылдыгда нязарят груп щалында кечирилир.
198
Фронтал нязарят. Ейни тапшырыьын синифдяки бцтцн шаэирдляр тяря-
финдян иърасы вязиййятини мцяййянляшдирмяк
лазым олдугда нязарятин
бу формасы ишя салыныр. Синифдяки шаэирдляр мцяллимин тяляби иля тапшы-
рыьын ъавабыны мцхтялиф йазылы, шифащи, график вя йа ямяли формада ифадя
едя билирляр.
Фронтал нязарятин сямяряси онун тяшкилиндян чох асылыдыр. Аз вахт
ярзиндя ейни суал, ейни тапшырыг цзря синифдяки бцтцн шаэирдлярин фикрини
цзя чыхармаг, онларын фикир мцбадилясини тяшкил етмяк, бир-биринин ишиня
мцнасибятлярини ашкарламаг имканы фронтал сорьуда эенишдир.
Фронтал нязарятин тяшкилиндя нюгсанлар да мцшащидя олунур.
Яввяла, бязян мцяллим фронтал сорьу заманы тяк-тяк шаэирдляря ещти-
йаъ олдуьундан хейли артыг вахт сярф едир вя бу заман галан
шаэирдлярин фяаллыьы азалыр. Икинъиси, нязарят характерли тапшырыьын иърасы
вя онун йохланылмасы арасында фасиля бязян мцяллимин тяърцбясизлийи
цзцндян хейли узаныр. Щалбуки, мящз тапшырыьын иърасы заманы, билийин
тятбиги заманы шаэирд мцяллимин кюмяйиня,
онун истигамятиня даща
чох ещтийаъ дуйур; аталар демиш:
«Далдан атылан даш топуьа дяйяр».
Шаэирдлярин тядрис вя идрак фяалиййятляриня нязарятин нятиъяляри
мцяллим тяряфиндян гиймятляндирилир.
Do'stlaringiz bilan baham: