Nukus davlat pedagogika instituti "kelishilgan"

HOZIRGI O„ZBEK ADABIY TILI FANI BO„YICHA MAVZULAR 
Fonetikaning predmeti, maqsadi va vazifalari. Fonetik tizimning segment 
va supersegment biriliklari, ularning shakllantiruvchi va tanituvchi funksiyalari.
Fonetikaning tadqiqot maqsadi va usuliga ko‗ra turlari: umumiy fonetika, 
xususiy fonetika (tavsifiy fonetika, tarixiy fonetika), qiyosiy fonetika 
eksperimental (instrumental) fonetika. 
Fonetikaning to„rt aspekti: Fizik-akustik aspekt. Anatomik-fiziologik 
aspekt. Perseptiv aspekt. Lingvistik-funksional aspekt.

---

78 
Fonologiya. Fonema, uning differensial (farqlanadigan) va integral 
(farqlanmaydigan) belgilari. Fonologik zidlanishlar, ularning turlari: bir 
o‗lchovli, ko‗p o‗lchovli, proporsional, ekvipolent, privativ va gradual (pog‗onali) 
oppozitsiyalar.
Korrelyatsiya bir farqlanish belgisi asosida tarkib topgan ikki va undan ortiq 
zidlanishlar qatori sifatida. Vokalizm va konsonantizm tizimlarida korrelyatsiya 
turlari.
Fonema ottenkalari fonemalarning talaffuzdagi real ko‗rinishlari ekanligi. 
Fonema va ottenkalar o‗rtasidagi umumiylik va xususiylik munosabatlari. 
Ottenkalar tasnifi: majburiy ottenkalar (kombinator, pozitsion ottenkalar), 
individual ottenkalar va fakultativ ottenkalar. Ottenka, variant va variatsiya 
tushunchalari o‗rtasidagi munosabatlar. 
Transkripsiya, uning turlari: fonetik va fonematik transkripsiyalar, ularning 
adabiy-orfografik yozuvdan farqlari.
Hozirgi o„zbek tili vokalizmi. Unlilar tasnifi. Ayrim unlilar tavsifi. 
Unlilarning kombinator va pozitsion xarakteristikasi. Unli fonemalarning 
kombinator va pozitsion ottenkalari (allofonlari).
Hozirgi o„zbek tili konsonantizmi. Undosh fonemalarning fokuslari. Bir 
fokusli va ikki fokusli undoshlar.
Undosh fonemalar tasnifi: artikulyatsiya o‗rniga, artikulyatsiya usuliga, un 
paychalari ishtirokiga hamda ovoz bilan shovqin munosabatiga ko‗ra 
undoshlarning turlari. Undosh fonemalar tasnifi.