Nukus davlat pedagogika instituti "kelishilgan"

 
Organik kimyo fani 
1. Оrgаnik kimyoning prеdmеti vа vаzifаlаri, vujudgа kеlish tаriхi. А. M. 
Butlеrоvning kimyoviy tuzilish nаzаriyasi. Оrgаnik birikmаlаr mоlеkulаlаrini 
tаsvirlаsh usullаri, mоlеkulyar, struktura vа elеktrоn fоrmulаlаr. Uglеrоd skeleti 
tiplаri – аtsiklik, siklik vа gеtеrоtsiklik birikmаlаr.
2. Izоmеriya vа gоmоlоgiya. Izomerlarning turlari. Оrgаnik birikmаlаrning 
asosiy sinflаri vа funksiоnаl guruhlаri. Uglerod birikmalarda kimyoviy 
bog‘larning hosil bo‘lishi. Lyuisning elektron formulalari, organik birikmalardagi 
kimyoviy bog‗larning turlari
3. Alkanlar. Gomologik qatori, izomeriyasi, olinish usullari: (Sabate-Sanderan 
reaksiyalari, Fisher-Tropsh, Kolbe, Vyurs) reaksiyalari 
4. Alkanlarning kimyoviy xossalari (alkanlarning erkin radikallar bilan 
reaksiyalari, nitrolash, oksidlash) 
5. Siklopalkanlar, olinish usullari: Lebedev, Reppe, Frend yoki Gustavson, 
Konner, Uilson, Vislitsenus va Perkin usullari 
6. Sikloalkanlarning kimyoviy usullari va ayrim vakillarining ishlatilishi 
7. Alkenlarning gomologik qatori, izomeriyasi, qo‗shbog‗ hosil bo‗lishi 
usullari – alkanlarning degidrogenizatsiyasi, uchbog‗ning qisman gidrogenlanishi, 
degidrogalogenlash. Alkenlarning kimyoviy xossalari: birikish, polimerlanish, 
oksidlanish, ozonlanish, alkillash, izomerlanish reaksiyalari
8. Dienlar. 1,3-dienlar va ularni olish usullari – degidrogenlash, 
degidrogalogenlash, degidratatsiya reaksiyalari, kimyoviy xossalari: birikish 
reaksiyalari, diyen sintezi,
9. Alkinlar. Alkinlarning olinish usullari va kimyoviy xossalari. 
Atsetilenidlarning hosil bo‘lishi.
10. Uglevodorodlarning galogenli hosilalari (galoidalkillar). To‘yingan 
uglerod atomida nukleofil o‘rin olish va eliminlanish reaksiyalari 
11. Aromatik uglevodorodlar (arenlar). Benzol va uning tuzilishi. Kekule 
formulasi. Benzolning molekulyar orbitallari. Aromatik uglevodorodlarning 
olinish usullari 
12. Benzolning kimyoviy xossalari. Elektrofil o‗rin olish reaksiyalari – 
mexanizmi haqida umumiy tasavvur, π va σ-komplekslar. Alkilbenzollar va 
ularning olinishi usullari (benzolni alkillash, xlormetillash, atsillash, Vyurs-Fittig 
reaksiyasi).
13. Bir atomli spirtlar, ularning izomeriyasi, olinishi, kimyoviy xossalari. 
Spirtlarning nukleofil xossalari. Spirtlarning oksidlanishi.

---

186 
14. Ikki atomli spirtlar, olinishi, Kimyoviy xossalari, oksidlanishi, pinakon 
qayta guruhlanishi.
15. Ko‗p atomli spirtlar. To‘yinmagan spirtlar. Olinishi, kimyoviy xossalari 
16. Fenollar (gidroksiarenlar), va ularning klassifikatsiyasi, olinishi, 
fenollarning gidrosil guruh hisobidan reaksiyalari 
17. Fenollarning elektrofil reagentlar bilan ta‘siri: galogenlash, nitrolash, 
sulfolash, atsilxloridlar yoki karbon kislotalarning angidridlari.
18. Aldegid va ketonlarning klassifikatsiyasi, karbonil gruppaning elektron 
tuzilishi, uning qutblanishi. Aldegid va ketonlarning olinishi 
19. Oksobirikmalarning kimyoviy xossalari. Aldegid va ketonlarning karbonil 
gruppasiga nukleofil reagentlarning birikishi, keto-yenol tautomeriyasi va 
oksobirikmalarning u bilan bog‗liq bo‗lgan xossalari – aldol-kroton 
kondensatsiyasi, 
uning 
kislotali 
va 
asosli 
katalizdagi 
mexanizmi. 
Oksobirikmalarning oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari.
20. Alifatik monokarbon kislotalar, ularning klassifikatsiyasi, Olinish usullari.
21. Karboksil gruppasining tuzilishi. Vodorod va karboksil guruhining 
almashinishi bilan boradigan reaksiyalari. Galogen angidridlar va kislota 
angidridlari, xossalari 
22. Alifatik dikarbon kislotalar, ularning olish usullari va kimvoyiy xossalari.
23. Aromatik dikarbon kislotalar. Ftal kislota uning olinishi, kimyoviy 
xossalari 
24. To‘yinmagan bir asosli karbon kislotalar: akril va metakril kislotalar 
sintezi 
25. Alifatik aminlar, aminlarning asos va kislota xossalari, aminlarning 
oksidlanishi va galogenlanishi.
26. Aromatik aminlar, ularning olinishi. Aromatik aminlarning benzol 
halqasida elektrofil o‗rin olish reaksiyalari. Aromatik aminlarning amino guruh 
ishtirokidagi reaksiyalari 
27. Aromatik nitrobirikmalar, olinishi. Kimyoviy xossalari 
28. Gidroksikislotalarning kimyoviy xossalari. Degidratatsiya reaksiyasi, va 
uning karboksil va gidroksil gruppalarning o‗zaro joylashishiga qarab o‗tishi.
29. Aromatik gidroksikislotalar – fenolyatlarni karbonizatsiya qilish orqali 
olish, oddiy va murakkab efirlarni olish.
30. Karbon kislotalarning murakkab efirlari, laktonlar, murakkab efirlarning 
nukleofil o‘rin olish reaksiyalari, sovunlanish, qayta eterifikatsiya reaksiyasi, 
atsiloin kondensatsiyasi.
31. Karbon kislotalarining amidlari, imidlar va laktamlar, olinish usullari, 
kimyoviy xossalari 
32. Aldegido - va ketonokislotalar. α,β, γ- aldegido- hamda ketonokislotalar. 
Glioksil, pirouzum, asetosirka (yoki β- ketomoy) kislota olinishi va xossalari. 
Keto-enol tautomeriya.
33. Aminokislotalarning klassifikatsiyasi va nomenklaturasi. Tabiiy α-
aminokislotalar strukutraviy tiplari, stereoximiyasi va konfiguratsion qatorlari. α-
Aminokislotalarni sintez qilish usullari. 34. Aminokislotalarning kimyoviy 

---

187 
xossalari. Peptidlar, polipeptidlar va oqsillar. Peptid sintezi haqida tushuncha.
Peptidlar va oqsillardagi aminokislota tarkibi va aminokislota ketma-ketligi, va 
ularni aniqlash yo‗llari.
35. Oqsillarning birlamchi ikkilamchi, uchlamchi va to‗rtlamchi strukturalari. 
Oqsillar va peptidlarning tuzilishini aniqlashning umumiy prinsiplari.
36. Monosaxaridlar va polisaxaridlar. Monosaxaridlarning klassifikatsiyasi, 
nomenklaturasi, stereoximiyasi va izomeriyasi. Aldozalar va ketozalar. Fisherning 
proeksiyalarida aldozalar va ketozalarning stereoximiyasi. Aldogeksozalarning 
siklik yarim atsetal shakllari – glyukopiranozalar va glyukofuranozalar, α va β 
anomerlar.
37. 
Monosaxaridlarning 
olinishi, 
monosaxaridlarning 
reaksiyalari, 
monosaxaridlarning yod kislotasi bilan to‗liq oksidlanishi.
38. Disaxaridlar, saxaroza, saxarozaning U.Xeuors bo‗yicha tuzilish 
formulasi
39. Maltoza (solod shakari) va laktoza (sut shakari), sellobiozalar haqida 
ma‘lumot 
40. Polisaxaridlar, klassifikatsiyasi va tuzilishi, kraxmal va selluloza, 
sellulozaning nitrat efirlari
41. Besh a‘zoli bitta geteroatom tutgan geterotsikllar. Geteroatomning 
kimyoviy tabiatiga bog‗liq bo‗lgan aromatik xossalari va o‗ziga xos xususiyatlari. 
Elektrofil o‗rin olish reaksiyalari.
42. Besh a‘zoli ikkita geteroatom tutgan geterotsikllar. Ularning kimyoviy 
xossalari, muhim vakillari 
43. Olti a‘zoli bitta geteroatom tutgan geterotsikllar 
44. O`zbekistonning kimyogar olimlari va ularning organik kimyoni 
rivojlantirishga qo`shgan hissalari.