Нукус 2015 Қорақалпоғистон республикаси халқ таълими вазирлиги к. Убайдуллаев номидаги Республика педагог

__
Таълим муассасаларида суициднинг психопрофилактик чора-тадбирларини ташкил этиш
46
Бундай вазиятда эса катталар ўзларини қандай тутишади? Одатда 
ҳаётий тажрибага эга ота-оналар, устоз- мураббийлар, колаверса, 
ўспирин учун аҳамиятли бўлган бошқа катталар ўспиринлик даврини 
ҳисобга олмасдан, ўз фикрларини унга кўпинча уқтирмоқчи бўлишади. 
Натижада, катталар ва ёшлар муносабатлари ўртасида мувозанат 
йўқолади ва улар бир-бирларидан узоқлашиб кетадилар.
Ўспириннинг жамият конуниятлари ва маънавий кадриятларини қай 
даражада ўзлаштириб олганлиги, унинг шахсий қадриятлари канчалик 
жамиятникига мос келиши унинг жамиятга ва катталар ҳаётига кириб 
боришига таъсир этади. Албатта, бу ёшда ўспирин ҳали катта эмас, 
лекин ортиқ бола бўлишни ҳам истамайди, шу сабабли, катталар уни 
мустақил ҳаётга тайёрлашлари учун кўп жиҳатдан уни қўллаб-қувват-
лашлари зарур бўлади. Айрим ота-оналар фарзандларини ортиқча 
қийнамаслик мақсадида реал ҳаётий қийинчиликлардан ҳимоя қилиб, 
ортиқча ғамхрлик кўрсатишади (мисол учун, бозорга чиқиб, рўзгор учун 
нарсалар харид қилиш, боғ ва шудгорга қараш, уй жониворларини 
парвариш қилиш каби жисмоний меҳнатлар). Лекин ота-она оиладаги 
меҳнат тарбияси - ўспиринда масъулият хисси, ўз-ўзини ҳурмат қилиш, 
фуқаролик бурчини шакллантириш пойдевори эканлигини доимо ёдда 
тутишлари керак.
Ўспиринларнинг тенгқурлари билан сирдош муносабатда бўлишлари, 
айрим холларда, ўқишдаги ўзлаштиришнинг пасайишига олиб келади. 
Бола учун гурухдаги ва бошқаларнинг у хакдаги фикри жуда аҳамият-
ли бўла бошлайди.
Ушбу давр жинсий етуклик ва руҳан улғайиш билан белгиланиб, 
ўспиринларда қуйидаги ҳолатлар кузатилади:
 
▘
хиссиётларнинг кучайиши;
 
▘
йиғлоқилик (айникса қизларда);
 
▘
хаёл ва ҳатти-ҳаракатдаги қарама-қаршиликлар;
 
▘
тажовузкорлик руҳидаги ҳатти-ҳаракатлар.
Шунингдек, мазкур даврда наслдан ўтган ёки орттирилган руҳий ка-
салликларнинг зўрайиши кузатилишини эътиборга олиш керак.

---