Nuklein kislotalar va oqsillarning biosintezi

---

3 - AMALIY MASHG’ULOTI
NUKLEIN KISLOTALAR VA OQSILLARNING BIOSINTEZI
Nuklein kislotalar
- ko‘p sonli nukleotidlarning birikishidan hosil bo‘lgan
makromolekula. U 1868 yilda shveysariyalik biolog olim Fridrix Misher
tomonidan kashf etilgan. U qon elementi leykotsitlar yadrosidan fosforga boy
noma’lum birikmani ajratib olib, unga 
nuklein
nomini beradi. Lekin uzoq yillar bu
yangilik biolog olimlarni e’tiborini jalb qilmadi. 1891 yilda nemis olimi
Kossel 
bu
moddalarni gidroliz qilib, ular uch xil komponentdan:
purin
va
primidinlar
qatoriga kiradigan geterotsiklik azotli asoslar, uglerod va fosfat kislotadan tashkil
bo‘lganligini aniqladi Nuklein kislotalarga DNK (dezoksiribonuklein kislota) va
RNK (ribonuklein kislota) molekulalari kiradi. Uning miqdori o‘simliklarda
umumiy oqsil miqdorining 10 % dan oshmaydi. Masalan, oqsil ko‘p bo‘lgan
o‘simlik loviyada oddiy oqsil 20-30% bo‘lsa, murakkab oqsil 2-3 % ni tashkil
etadi. Shunga qaramasdan, nuklein kislotalar shu organizmda sintezlanadigan
oqsillarning aminokislota tarkibi va strukturasini belgiluvchi informatsiyani
saqlaydi, hamda uning sintezini ta’minlaydi.
Nuklein kislotalar mononukleotidlardan tashkil topgan. Nukleotidlar esa
gidrolizlanganda (kislota, ishqor yoki ferment ta’sirida) bir molekula fosfat kislota
ajratib nukleozidlarga aylanadi, nukleozid esa bir molekula pentoza (DNKda
dezoksiriboza, RNKda riboza) va bir molekula azotli asosning birikmasidir. 
Nuklein kislotalar tarkibiga kiruvchi azotli asoslar ikki xil bo‘ladi: 
purinli
 
 
 va 
pirimidinli
asoslar.
Modda almashinish jarayonida azotli asoslar boshqa bir mah- sulotlarga
aylanadi. Masalan, odam organizmida purinli asoslar adenin yoki guanin
mochevina kislotasiga aylanadi, bu odam organizmida azot almashinishining oxirgi
mahsulotidar.