Nuklein kislotalar

Chap vertikal umumiy o’q spirali, azot asoslar

DNK molekulasining B, S, D shakllari bir-birlariga o’ta oladilar. DNKning A-ko’rinishi transkripsiyada, genetik axborotni DNKdan RNKga berilishida (DNK – RNKli gibrid molekula hosil bo’lishida), B-shakli esa replikatsiyada ishtirok etadi. Genetik axborotni xromatin tarkibida saqlanishi DNKning S-ko’rinishiga tegishlidir. Eritmada tuzlarning (NaCl, MgCl₂) konsentratsiyasi ko’payib ketsa DNK Z-shaklga aylanadi. Mazkur shaklda nukleozidlarni bog’lovchi fosfor atomlari zigzag shaklda bo’lganligi uchun DNK Z-ko’rinishni olgan. DNKning Z-shakli makromolekulaning o’ta spiral holatiga o’tishida va genomning ekspressiyasida regulyatorlik vazifasi o’tashini olimlar taxmin qilmoqdalar.

Har xil shakldagi DNK molekulalari kichik va katta egatchalarga ega. DNK molekulasida bu egatcha (kichkina tarnov) har xil komplekslar hosil qilishda ishtirok etadi. DNKdagi shunday kichkina joylar suv molekulalari va metall ionlarini bog’laydigan qismlar bo’lib, molekulani stabillashtiruvchi va steking bog’lanishlarni kuchaytiruvchi omil hisoblanadi.
DNKning gidratatsiyasi, uning A-shaklidan B-ga o’tishda va teskari yo’nalishini ham yengillashtiradi. Makromolekuladagi kichik egatchadagi dezoksipentozalar kationlarni bog’lashda qatnashadilar. Mazkur omillar DNKning har xil konformatsiya ko’rinishlari va uning dinamik holatini belgilashda asosiy rol o’ynaydi.
Polidezoksiribonukleotid qatorining ayrim qismlarida bispiral strukturalar uchraydi. Mazkur strukturadagi nukleotidlar qatori invertirlangan yoki palindromli zanjir bo’lib, tarkibida bir necha ming asoslar bo’lishi mumkin.
Palindromli (palin – yunoncha – teskari, drome - yugurish) harflarning joylanishi va ularni chapdan o’ngga yoki o’ngdan chapga o’qiganingizda ma’no o’zgarmaydi. Masalan, “non” yoki “rotator”. Bu so’z qo’sh spiralli DNKning ichki qismidagi ikkilamchi qaytarilma segmentlarida shakllangan nukleotid zanjiridan iborat. Ichki zanjirda bunday qaytarmali nukleotid qatori o’zaro komplementar strukturani yoki shpilka va but shakllarni hosil qilish mumkin.
DNKning palindromli strukturalari nuklein kislota bilan oqsil o’rtasidagi munosabatlarda ishtirok etishi aniqlangan.