Nuklein kislotalar tuzilishi va funksiyalari

Tarkibida bir vaqtning o‘zida azot, fosfor va kaliy ozuqa elementlarini tutgan murakkab mineral o‘g‘itlar nitrofoska deyiladi. Nitrofoskadagi ozuqa moddalari (elementlari) ning o‘zaro massa nisbatlari qishloq xo‘jaligi talablariga muvofiq turlicha bo‘lishi mumkin. Ko‘proq ommalashgan nitrofoskadagi ozuqa moddalari nisbati: N:P2O5:K2O 1:1:1, 1:1,5:1, 1:1,5:1,5 hisoblanadi. Nitrofoskadagi fosfor suvda eriydigan, monoammoniyfosfat NH4H2PO4 shaklida ham, sitratda eriydigan dikalsiyfosfat CaHPO4 shaklida ham bo‘ladi. Odatda ular o‘zaro teng, 50% dan bo‘ladi. Qishloq xo‘jaligidagi o‘simliklarga bog‘liq ravishda ozuqa moddalari nisbatlari ham, P2O5 ning shakllari ham turlicha bo‘lgan nitrofoskalar tayyorlanadi. Hozirgi paytda nitrofoska ishlab chiqarishda fosfatli mineral – apatit konsentrati ishlatilmoqda. U Rossiya Federatsiyasidagi Xibin tog‘lari (Kola yarim oroli) da joylashgan konlardan qazib olinadi va boyitiladi. Tarkibida kaliy tutgan minerallar ham Rossiya Federatsiyasi va Belorussiya Respublikasi hududlarida mavjud bo‘lib, nitrofoska mineral o‘g‘iti Rossiya va Ukraina sanoat korxonalarida (Voskresensk, Novocherkassk) ishlab chiqarilmoqda. Shu sababli quyida apatit asosidagi nitrofoska ishlab chiqarish usuli haqida so‘z yuritiladi. Kelajakda O‘zbekiston Respublikasida ham mahalliy xomashyolar asosida nitrofos va nitrofoska ishlab chiqarish amalga oshirilishi mumkin.

Nitrofoska ishlab chiqarish nazariyasi