Norova nasiba baxtiyor qizi "kecha va kunduz" romanining matniy struktural tahlili

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

n‘anaviy  adabiyotshunoslik  anashu  matematik  varag`ni  yaxlitligicha  badiiy 

asarning asos qismi qilib oladi.Strukturalizm esa-ana shu  yaxlit varag`ni matn deb 

tahlil  qiladi  va  har  bir  katak  orasidagi  aloqadorlikni  alohida-alohida  tadqiq 

qiladi.Masalan,    1   va     2 ,     2  va 3,  3  va  9,     10  va   n  kataklarda bir biri 

bilan  bog`liq  qanday  ma‘no  munosabati  borligini  aniqlaydi.Garchi  asar  va  matn 

orasida bog`liqlik bo`lsada,ular orasida jiddiy farqlar bor.Badiiy asar o`z muallifiga 

ega,muallif asar xo`jayini ijodkori hisoblanadi,badiiy asar moddiy qiymatga ega,u 

muayyan  bir  hudud  doirasidagina  bo`ladi,ya‘ni  bir  joydan  boshlanib,boshqa  bir 

joyda  yakun  topadi,badiiy  asarda  hamma  narsa  (qahramon,  portret,tabiat,joy…) 

---

turg`un  holatda  bo`ladi,  asardagi  hech  bir  narsa  o`zgarmaydi.Matn  esa-muallifni 

inkor etadi.U o`z qonuniyatlari asosida yashaydi va harakat qiladi.Muallif matnga 

hech  qanday  tasir  ko`rsatish  imkoniyatiga  ega  bo`lmaydi.Matn  hech  qanday 

moddiy  shakl  va  qiymatga  ega  emas.Matn  faqat  tasavvurda  mavjud  bo`lgan 

hodisadir.Matnga moddiy qiymat berish ushlab ko‘rish imkoniyati yo`q.Matn hech 

qanday  to`siq  chegarani  bilmaydi.U  har  tomonlama  bepoyondir.Matnning  eng 

birlamchi  va  asosiy  xususiyati  uning  doimiy  harakatda  ekanligida  ko`rinadi.Matn 

harakati davomida yangidan yangi belgi va xususiyatlarga ega bo`lib boraveradi.