Норевматик кардитлар

Binobarin noto`g`ri rivojlanishda lichinka organlari o`rnid
a voyaga  yetgan organizmga xos organlar hosil bo`ladi.
Masalan: assidiyaning lichinkasi xordali hayvonlarning as
osiy  
belgilarini: xorda, nerv nayi va halqumida jabra yoriqlari
ni o`zida  
mujassam qilgan bo`ladi. Lichinka suvda erkin suzib yuradi

---

---

---

---

---

Gerontologiya (yun. geron, gerontos —keksa, 
kari va ... logiya) —tirik organizmlar, jumladan, 
odamning qarish jarayonini oʻrganadigan fan; 
tibbiyot va biol. fanlarining bir boʻlimi. Yoshi 
kashtan organizm kasalliklarining xususiyatlari 
haqidagi taʼlimot —geriatriya, keksaygan va 
katta yoshdagi kishilar gigiyenasi haqidagi 
taʼlimot —gerogigiyena, keksalar psixikasi va 
feʼl-atvorini oʻrganadigan taʼlimot — 
gerontopsixologiya G.ning asosiy tarkibiy 
qismidir. Infeksion kasalliklardan nobud 
boʻlishning hamda bolalar oʻlimining kamayishi 
va b. omillar umr uzayishiga yordam beradi.

---

Qarish sabablari haqida bir necha nazariya ilgari surildi. I. 
I. Mechnikov fikricha, ichakda yashaydigan 
bakteriyalarda moddalar almashinuvi mahsulotlari va 
organizmning oʻzida azotli moddalar almashinuvining 
mahsulotlari (siydik kislota) kishi organizmini zaharlab, 
qarishga sabab boʻladi. Hoz. G. qarish sabablari va 
mexanizmlarini molekula va hujayradan tortib to butun 
organizm darajasida oʻrganmoqda. G., asosan, 
eksperimental, klinik va ijtimoiy yoʻnalishlarda 
rivojlanmoqda. G.ning ijtimoiy gigiyena sohasidagi i.t.lari 
barvaqt qarish sabablarini ijtimoiy sharoitga, kishilarning 
yashash tarziga bogʻlab oʻrganish, keksaygan kishilarning 
moddiy taʼminoti, mehnat qilishi, ovqatlanishi, yurish-
turishini maqsadga muvofiq tashkil etish, ijtimoiy va 
tibbiy yordam berishning eng maqbul usullarini qidirib 
topishga qaratilgan.

---

---

Umumiy psixologiya vositalari hamda usullaridan 
foydalanib, keksalar ruhiyati va feʼlining oʻziga xos 
xususiyatlarini oʻrganadi. Garchi olimlar kishilarda 
keksayish tufayli paydo boʻladigan ruhiy xususiyat va 
oʻzgarishlarga avvaldan qiziqib kelsalarda, G. alohida fan 
sohasi sifatida 20-asrning 2-yarmidagina shakllana 
boshladi. Uning vujudga kelishiga ijtimoiy omillar: keksalar 
sonining koʻpayishi, ularning ish layoqati va turmush 
sharoiti masalalari sabab boʻldi. G. kari kishilardagi 
umumfiziologik va psixofizik xususiyatlar bilan ularning 
hatti-harakatlari, feʼlining psixologik xususiyatlari 
oʻrtasidagi aloqadorlikni, shaxs faoliyati va b. omillar bilan 
bogʻliq oʻzgarishlarni oʻrganadi. G.ning umumiy vazifasi —
kishilarning qariganda ham bardam, tetik yashashiga 
yordam beradigan vositalarni izlab topishdir.

---

Rejeneratsiya (tiklanish) - bu tirik organizmlarning 
vaqt o'tishi bilan zararlangan to'qimalarni, ba'zan 
hatto butun yo'qolgan organlarni tiklash 
qobiliyatidir. Rejeneratsiya butun organizmni uning 
sun'iy ravishda ajratilgan bo'lagidan tiklanishi deb 
ham ataladi (masalan, tananing kichik bo'lagidan 
yoki dissotsiatsiyalangan hujayralardan gidrani 
tiklash). Protistlarda regeneratsiya yo'qolgan 
organoidlar yoki hujayralar qismlarini tiklashda 
o'zini namoyon qilishi mumkin.

---


Har qanday organizm o'z hayoti davomida 
doimo tiklanish va yangilanish 
jarayonlarini boshdan kechirmoqda. 
Masalan, odamlarda terining tashqi 
qatlami doimo yangilanadi. Qushlar vaqti-
vaqti bilan patlarni to'kib tashlaydi va 
yangilarini o'stiradi, sutemizuvchilar esa 
paltosini o'zgartiradilar. Bargli daraxtlarda 
barglar har yili tushadi va o'rniga yangi 
barglar qo'yiladi. Bunday jarayonlar 
fiziologik yangilanish deb ataladi.

---

Reparativ, tananing biron bir qismi zararlangandan 
yoki yo'qolgandan keyin paydo bo'ladigan 
yangilanish deb ataladi. Tipik va atipik reparativ 
regeneratsiyani ajrating. Odatdagi yangilanishda 
yo'qolgan qism o'rnini aynan shu qismning 
rivojlanishi egallaydi. Yo'qotish sababi tashqi ta'sir 
bo'lishi mumkin (masalan, amputatsiya), yoki 
hayvon qasddan tanasining bir qismini yirtib 
tashlaydi (autotomiya), xuddi kaltakesak dumining 
bir qismini sindirib, dushmandan qochib ketadi.

---

