Noorganik moddalar kimyoviy texnologiyasi

Hisoblashlar
Olingan namunalardan apatitning R₂O₅ bo‘yichava SaO bo‘yicha parchalanish darajasi quyidagicha hisoblanadi:


Bu erda: G_R2O5 - olingan eritmadagi P₂O₅ miqdor,g\dm³;
V – eritma xajmi (filtrdan utgan eritma va filtrda yuvilgan suv mikdori), sm³;
B – dastlabki xom-ashyodagi P₂O₅ mikdori, %;
g – tajribani bajarish uchun ulchab olingan fosfat namunasi, g.

Bu erda: G_SaO - olingan eritmadagi SaO miqdor,g\dm³;
C – dastlabki fosfatdagi CaO mikdori, %;
V – dastlabki xom-ashyodagi P₂O₅ mikdori, %;
g – namuna mikdori, g.

Xuddi shunday yo‘l bilan boshqa tajribalarning hisob – kitoblari ham qilinadi. Qolgan tajribalar ham yuqorida keltirilganidek olib boriladi.

Bu usul ancha vaqtni oladi, ammo bunda aniq natijalar olinadi va fosfatlarni nitrat va sulfat kislota aralashmasi yoki nitrat kislota bilan ammoniy yoki kaliy sulfat ishtirokida parchalanish tezligini o‘rganish mumkin. Ammo ma’lum bir sharoitlarda (kislotaning me’yori va konsentratsiyasi, harorat ) apatitni parchalanish tezligini o‘rganish uchun pulpani ikkita indikator bilan titrlashga asolangan tezkor usullarni qo‘llash mumkin. Bu usul superfosfatli pulpadagi parchalanish darajasini aniqlashga o‘xshash bo‘lib, pulpadagi nitrat va fosfat kislotalarga nisbatan pachalanish koeffitsientini (R₂O₅ bo‘yicha) aniqlashga asoslangan. Bu holda apatitning nitrat kislota bo‘yicha parchalanish darajasi quyidagi formuladan hisoblanadi
K=0,476*N*100/(0,476*A+1)*1,38*V
Bu erda N -100 g fosfatga to‘g‘ri keluvchi 100% li NNO₃ ning me’yori;
A - pulpadagi NNO₃ va N₃RO₄ ning og‘irlik nisbatlari;
V - fosfatdagi R₂O₅ ning miqdor, %;
Apatitda V  39,4% bo‘lganda, formula quyidagicha ko‘rinishga ega bo‘ladi:

K=0,858*N/1+0,476*A

Bu usul bilan fosfatning parchalanish darajasini aniqlash uchun reaksion idishdan davriy ravishda (masalan, har 15-30 daqiqada) pulpa namunasi olib turiladi va superfosfat pulpasi kabi nitrat va fosfat kislotalarning nisbatlari ikkita indikator- metilsariq (yoki bromkrezolko‘k) va fenolftalein bilan titrlanadi. Bunda titrlashdagi xatoni oldini olish uchun eritmaga barcha kalsiyni cho‘ktirishga etarli miqdorda kaliy yoki natriy okasalatni kiritish kerak. Nazariy jihatdanetarli bo‘lmagan kaliy yoki natriy oksalatidan ko‘proq, ya’ni olingan natijalar yanada to‘g‘ri bo‘lishi uchun bu miqdorni 1,5-2 marta ottirish mumkin. Pulpani titrlash qiymatlariga qarab nitrat va fosfat kislotalarning nisbatlarini miqdor (A) quyidagicha hisoblanadi:

A=0,063*a-(v-a)/0,098*(v-a)=0,642(a/(v-a)-1
Bu erda va - nitrat kislotali pulpani 1-nchi va 2-nchi indikator yordamida 0,1n NaON eritmasi bilan titrlangandagi hajm sarflangan.