Noorganik moddalar kimyoviy texnologiyasi

4HNО₃ -> 2H₂О + 4NО₂+ О₂.
Ajralib chiqqan azot (IV) - oksidi kislotada erib, uni qo'ng'ir yoki qizil
(erigan NО₂ ning miqdoriga qarab) rangga bo'yaydi. Shuningdek, nitrat kislotakuchli oksidlovchidir. U oltin,platina, tantal, radiy, iridiydanboshqa barcha metallarni eritibtegishJi nitratlaryoki oksidlargaaylantira oladi. Konsentrlangannitrat kislota ayrim metallarnipassivlashtiradi (U sovuq holda temirni passivlashtirishiniM. Lomonov aniqlagan edi). Masalan, temir, xrom, alu-miniylar o'z yuzasini yupqaoksid parda hosil qilib, metallninitrat kislotasining takrorta'siridan himoya qiladi.


12.2- rasm. Atmosfera bosimidanitrat kislotasi suvli eritmasiuchun harorat tarkibi
(qaynash) diagrammasi.

Shu xossasidan foydalanib, konsentrlangan nitrat kislotasi po'lat vaaluminiy bochkalarda yoki rezervuarlarda tashiladi va shu xildagiidishlarda saqlanadi. Ko'pgina organik moddalar, shu jumladan odam va hayvon to'qimalari ham nitrat kislota ta'sirida emiriladi (masalan, bioqimyo kursida oqsillarning ksantoproyetein reaksiyasi) ba'zi birlari esa konsentrlangan nitrat kislotasi ta'sirida yonib ketishi mumkin. Nitrat kislota vaulting oksidlari (NO va N0₂) o'tazaharli bo'lib, atmosferada uning chegaraviy havfli konsentratsiyasi 0,1 mg/m³ ga tengdir.

Ishlatilishi. Nitrat kislotasi ahamiyati va ishlatish sohasining kengligi bo'yicha boshqa anorganik kislotalar orsida faqat sulfat kislotadan keyingi ikkinchi o'rinda turadi. Juda ko'p sohalarda ishlatiladi. Dunyoda ishlab chiqariladigan nitrat kislotaning 75 %i azotli o'g'itlar ishlab chiqarishda, 15 %i portlovchi moddalar olishda, organik bo'yoqlar, 10%i boshqa narsalar: organik reaktivlar, nitrolaklar, plastmassalar, kinoplyonkalar, sun'iy tolalarva boshqa organik moddalar ishlab chiqarishda ishlatiladi. Yana u dori-darmonlar olishda oksidlovchi sifatida, suratxonalarda, nitrozali usulda sulfat kislota va boshqa ko'pgina mahsulotlar ishlab chiqarishda ishlatiladi.