Noorganik moddalar kimyoviy texnologiyasi

AMALIY MASHG’ULOT №14
MAVZU: GAZLARNI CO DAN TOZALASH

Gazni CO dan tozalash is gazining (CO) mis-ammiakli eritmaga absorbsiyalanganda misammiakli komplekshosilbo'lishigaasoslangan. Oddiy sharoitda mis ammiakli eritmaning yutish qobiliyati past, ammo haroratni pasaytirib bosim oshirilsa, u kuchayadi. Shuning uchun ham CO ni tozalash yuqori bosim (10—32 MPa) va past haroratda (0—10°C bundan past bo'lsa, eritma kristallanib qolishi mumkin) olib boriladi. Odatda kuchsiz kislotalar: sirka, chumoli, karbonat kislotalarining mis ammiakli eritmalari qo'llaniladi. Masalan, mis asetatining mis ammiakli eritmasiga CO ni absorbsiyalanish reaksiyasi quyidagicha boradi:
[Cu(NH₃\} +CO + NH, <-> [Cu{NH,\COY(-AH)
Reaksiya qaytar reaksiyadir. Absorbentni pereneratsiyalash uchun bosimni atmosfera bosimigacha kamaytirilib, 80°C gacha qizdiriladi.Tozalashning adsorbsion usulida konversiyalangan gaz tarkibida 1 % gacha (hajm bo'yicha) CO, va CO qoladi. So'ngra u faqat katalitik gidrogenlash yo'li bilan tozalanadi.
Amaliyotda metanni ko’proq reaksiyaga kiritish uchun, uni konversiyasini stexeometriyaga nisbatan ko’proq miqdorda suv bug’i bilan olib boriladi. Lekin haroratni oshirish bilan, suv bug’ini ortiqchaligini biroz kamaytirish mumkin; sababi Le- Shatele prinsipiga muvofiq, muvozanat o’ngga buriladi, ya’ni: СН₄+Н₂O_(bug’)= СО+3Н₂-Q hajm kengayishi bilan boradi. Shuning uchun bosim qo’llanilmasligi kerak, aks holda reaksiya muvozanati chapga, ya’ni vodorod chiqishini kamayishiga olib keladi. Ammo iqtisodiy tomonni ko’zlab, metan konversiyasi 1,5- 4,0 MPa gacha yuqori bosimda olib boriladi, bunda apparatlarni o’lchamida biroz qisqaradi. Lekin yuqori bosimda muvozanat chapga ketishini kamaytirish uchun, konversiya jarayoni biroz yuqori haroratda olib boriladi.
Amaliyotda suv bug’li, karbonat angidridli va bug’- havoli konversiyalarni vertical quvursimon o’choqlarda tabiiy gazni bir qismini havo bilan yoqishdan olingan issiqlik hisobiga o’tkaziladi, chunki bu jarayonlar endotermikdir.