Noorganik moddalar kimyoviy texnologiyasi

MAVZU: NITROZANING TARKIBIDAGI AZOT OKSIDLARINING MIQDORINI ANIQLASH
Ishning maqsadi: Nitrozdagi azot oksidlarini aniqlash usullarini amaliy o‘rganish.
Nazariy qism
Nitrozdagi azot oksidlarini aniqlash usullari
Nitrozdagi azot oksidlarini aniqlashning bir necha usullari-permanganatometrik, nitrometrik va gaz hajmini o‘lchash usullari mavjud.
Permanganometrik usul ancha oddiy, shuning uchun bu usul keng tarqalgan. Ammo, analiz paytida azot oksidlarini oksidlanish jarayonida ularning yo‘qolishi bo‘lmasa, KMnO₄ bilan nitroz eritmasini titrlash natijasi to‘g‘ri bo‘ladi.
Nitrozilsulfat kislotaning gidrolizi, kislotani suyultirishda ajralib chiqayotgan issiqlik hisobiga eritma harorati ko‘taqilishi tufayli, titrlash vaqtida azot oksidlari uchib chiqib ketishi mumkin. 0,5n KMnO₄ eritmasi bilan titrlash usuli har doim ham ishonchli emas, shuning uchun bu usul tez va tarkibiy hisoblash usuli sifatida ishlatiladi. Bu holatni shunday tushuntirish mumkin: titrlash jarayonida KMnO₄ konsentratsiyasini kamayishi natajasida azot oksidlarining oksidlanish jarayoni sekinlashadi va ularning bir qismi KMnO₄ qoldiq qismi bilan reaksiyaga kirishmay eritmadan chiqib ketishi mumkin.
Ancha aniq natijalar Beskov va Slizkovskiy usuli bo‘yicha bajarilganda olinadi. Bu usulning moxiyati quyidagicha: ma’lum namunadagi nitroz ortiqcha KMnO₄ bilan ta’sirlashtiriladi va azot oksidlarini barchasi reaksiyaga kirishgandan so‘ng, ortib qolgan KMn-O₄ ni Mor tuzi FeSO₄(NH₄)₂6H₂O bilan titrlanadi. KMnO₄ yordamida nitrozdagi N⁺³ birikmalarini aniqlash mumkin va bularga N₂O₃, HNO₂ va ko‘p hollarda minorali sistemalarda aylanib yuruvchi nitrozilsulfat kislotasi kiradi.
Ammo, bir necha holatlarda, masalan azot kislotasi konsentratoridan chiqayotgan kislotalarda, kuchsiz kislotalarda, azot oksidlari HNO₃ ko‘rinishida bo‘lishi mumkin. U yoki bu sabablarga ko‘ra gaz fazada ortiqcha NO₂ bo‘lganda minorali sistemalardagi aylanib yuruvchi kislotalarda HNO₃ bo‘lishi mumkin. Bunday hollarda permanganometrik usul to‘g‘ri kelmaydi va nitrozdagi azot oksidlarining umumiy miqdor azot oksidi ko‘rinishidagi nitrometr yordamida aniqlanadi. Nitrometr usul bilan aniqlangan azot oksidi va KMnO₄ ,bilan titrlab aniqlangan azot oksidlari miqdor orasidagi farqdan eritmadagi HNO₃-ning miqdorni aniqlash mumkin. HNO₃-ni miqdorni to‘g‘ridan-to‘g‘ri oksidimetrik usul bilan ham aniqlash mumkin.