Noorganik moddalar kimyoviy texnologiyasi



Download 4,95 Mb.
bet7/181
Sana31.01.2022
Hajmi4,95 Mb.
#419596
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   181
Bog'liq
NMKT Maruza

Sulfat kislota navlari
1.1-jadval

Kislota navi

H2SO4 %

Ozod SO3

Kristallanish temperaturasi,0C

Kamerali

65




-37

Minorali

75




-41

Kuporos moyi

93,3




-37,8

Standartli oluem

104

18,5

-17,7

Yuqori %li oleum

114,6

65

0,37

Bulardan tashqari akkumulyatorli va reaktiv sulfat kislotalari ham ishlab chiqariladi. Reaktiv sulfat kislotasi 3-xil navi toza, tahlil uchun tozalari kimyoviy toza. Bulardan eng tozasi- kimyoviy toza navidir.


Nitroza usuli sanoat miqyosida, avvalo meditsina maqsadlari uchun XV asr boshlarida Angliyada oltingugurt bilan ammoniy selitrasini qo’shib qizdirilganda ajralib chiqadigan gazlarni idish devoridagi namlik orqali yutib, moysimon modda, ya’ni sulfat kislotasi olingan; bu vaqtda ko’p miqdarda ishlab chiqarilgan bo’lsada unumdorligi past bo’lgan, qo’rg’oshindan yasalgan kameralar ishlatilganligi uchun bu texnologiya kamerali sulfat kislota olish deb atalgan. Bu vaqtda konsentratsiyasi 65% sulfat kislotadan iborat, ammo tarkibida juda ko’p iflos birikmalar, ya’ni azot oksidlari, mishyak, ftor birikmlari, sulfat qoldiqlari, qum va hokazolardan iborat bo’lgan sulfat kislota olishga erishilgan.
XVIII asr boshlarida Angliyada bunday qurilmalarni unumdarligini oshirish maqsadida kameralar o’rniga Rashing halqalari solingan minoralar ishlatila boshland; ularning unumdorligi kameralarga qaraganda bir necha o’n marotaba katta edi. Shunday qilib, minorali usul yaratildi. Rossiyada birinchi sulfat kislota qurilmalari 1803 yilga to’g’ri keladi. Minorali usulda 75% gacha quyuqlikka ega bo’lgan sulfat kislota olingan. Nitroza usuli bilan bundan yuqori konsentratsiyaga ega bo’lgan ishlab chiqarish mumkin emas, ya’ni oleum ishlab chiqarib bo’lmaydi. Bunday toza va yuqori konsentratsiyali sulfat kislota eritmasini faqat kontakt usuli bilan ishlab chiqarish mumkin. Kontakt usulida SO2 ni SO3 ga oksidlash to’g’ridan-to’g’ri qattiq katalizator ishtirokida yuqori haroratda (4500C) gaz holatdagi quyidagi gomogen reaksiya bo’yicha amalga oshiriladi:

SO2(g) + 0,502(g) = SO3(g) + Q16

Bu yerda hosil bo’lgan SO3 ni suvga yuttirib, sulfat kislotaning xohlagan konsentratsiyadagi navini ishlab chiqarish mumkin:

S02(g) + H2O(s) = H2SO4(s) + Q17

Bu kontakt usuli ham asosan avval Angliya, so’ng Germaniya olimlari tomonidan topilgan. Hozirgi vaqtda butun dunyoda ishlab chiqarilgan sulfat kislotasining 97- 98% i kontakt usuli bilan ishlab chiqarilsa, faqat 2- 3% ginasi nitroza usuli bilan ishlab chiqariladi.
Ma’lumki, har bir davlatning kimyo sanoatining rivojlanish darajasi kishi boshiga to’g’ri keladigan sulfat kislotasi miqdori bilan belgilanadi. O’zbekiston Respublikasida kishi boshiga 240 kg dan ko’proq sulfat kislotasi to’g’ri keladi. Bundan ko’rinib turibdiki, bu yuqori ko’rsatkichlardan biri bo’lib, O’zbekiston Rtespublikasi kimyo sanoati rivoji bo’yicha eng yuqori pog’onalardan birini egallab turganligining isbotidir. Respublikamizda ishlab chiqariladigan sulfat kislotaning ko’p qismini nafaqat Markaziy Osiyo davlatlariga, balki Tossiyaning janubiy hududlaridagi barcha rayonlar, Sibir hududlari va boshqalar ham bizdan olib ketadilar.
Mamlakatimiz va xorijiy davlatlar sulfat kislota ishlab chiqarish borasidagi ilmiy va amaliy ishlarining ahamiyati kattadir. Olimlar tomonidan birinchi bo’lib 1935 yilda yuqori konsentrlangan vodorod sulfidli gazlar aralashmasidan “Nam kataliz usuli” bo’yicha sulfat kislota ishlab chiqarish nazariy asoslari yaratilgan va amliyotga tatbiq etilgan. Olimlar tomonidan dunyoda eng katta unumdorlikka ega bo’lgan “qaynovchi qatlamli” temir kolchedanini yoqish o’choqlari yaratildi. Ularning unumdorligi kuniga 450 t ni tashkil etadi. MDH olimlari tomonidan quvvati kuniga 1000- 1500 t va undan yuqori sulfat kislotasi ishlab chiqaradigan kontakt apparatlari yaratildi.



  1. Download 4,95 Mb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   181




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish