Noorganik moddalar haqida Sintezlash haqida Sintez qilish uskunalari haqida

R(Pa) …………. 26,6 266 2660 26600 266 000
Z₃/Z₂ …………. 10^-6 10^-5 10^-4 10^-3 10^-2
Tarmoqlangan zanjir reaksiyalariga misol sifatida vodorodning oksidlanish reaksiyasini kiritish mumkin. Bu reaksiyaning elementar bosqichlari quyidagi sxema bilan ifodalanadi:

2OH

1. 
   H₂ + O₂
   

H + HO2, I

2. 
   H₂ + M → H + H + M,
   
3. 
   O₂ + O₂ → O₃ + O,
   
4. 
   OH + H₂ → H₂O + N,
   
5. 
   H + O₂ → OH + O, II
   
6. 
   O + H₂ → OH + H,
   
7. 
   2H + s → H₂ + s,
   
8. 
   OH + H + s → H₂O + s, III
   
9. 
   H + O₂ + M → HO₂ + M.
   

1. 
   gruppa – faol zarrachalarning (vodorod, kislorod atomlari va OH radikallarining) hosil bo’lishi bilan boradigan zanjirning tug’ilish jarayoni;
   
2. 
   gruppa – zanjirning uzayish va tarmoqlanish jarayoni;
   
3. 
   gruppa – reaksiyaning to’xtash va zanjirning uzilish jarayoni.
   

1, 2, 5 va 6 reaksiyalarda reaksiyaga kirishgan bitta faol zarracha o’rniga yana ikkita hosil bo’lib, ulardan biri zanjirni davom ettirsa, ikkinchisi yangi zanjirni hosil qiladi. Mana shunday reaksiyalar tarmoqlangan zanjir reaksiyalar hisoblanadi. Agar bunday reaksiya amalga oshsa, hosil bo’lgan birgina zanjirning o’zi boshqa ko’pchilik zanjirlarning paydo bo’lishiga olib keladi. Tarmoqlanish har bir bo’g’inda kuzatiladi deb faraz qilsak, unda tutash tarmoqlangan zanjir reaksiya, ya’ni shiddatli reaksiya natijasida portlash yoki alangalanish sodir bo’ladi. Shunga o’xshash hollarni fosfor, uglerod sulfid, arsin, uglerod (II)-oksid bug’larining oksidlanishida kuzatish mumkin.
Aytib o’tilganidek, zanjir reaksiyalarga ko’pgina noorganik fotokimyoviy reaksiyalar mansub bo’ladi. Agar yuqorida ko’rib chiqilgan reaksiyalarda inisiirlovchi agentlar bo’lib termik yoki kimyoviy yo’l bilan qo’zg’atilgan zarrachalar ishtirok etgan bo’lsa, fotokimyoviy reaksiyalarda muayyan to’lqin uzunligidagi yorug’lik kvantlari vositasida qo’zg’alish yuzaga keladi. Fotokimyoviy reaksiyalar asosida ikkita qonun yotgan bo’lib, ulardan biri Dreper tomonidan (1830 y.), ikkinchisi Eynshteyi tomonidan (1912 y.) ta’riflanadi.