Noorganik moddalar haqida Sintezlash haqida Sintez qilish uskunalari haqida

4-rasm. Vodorod molekulasining atomlarga dissotsilanish sxemasi.
Elektronlar bilan molekulalar to’qnashganda elektron energiyasi molekulalarga o’tadi, natijada ularning qo’zg’alishi, ionlanishi va dissotsilanishi sodir bo’ladi. Elektronlar bilan to’qnashishidan kelib chiqadigan mo-lekulalarning bevosita dissotsilanishi va buning natijasida faolligi yuqori bo’lgan erkin atomlar va radikallarning paydo bo’lishi razryadlardagi reaksiyalar uchun (ayniqsa past bosimlarda) muhim ahamiyat kasb etadi. Shunga asosan vodorod molekulasining dissotsilanish mexanizmini rasmda keltirilgan sxema bilan tasvirlash mumkin.
Elektron kelib urilganda molekulaning elektronli qo’zg’alishi sodir bo’lib, u normal singlet holatidan ¹^_g triplet holatga ³ ^_g o’tadi. Buning uchun elektron
11,4 eV ga teng bo’lgan minimal energiyaga ega bo’lishi kerak. O’z-o’zicha teskari o’tish kvant nuqtai nazaridan taqiqlangani uchun, molekula yuqori holatdan ruxsat etilgan beqaror holatga ³_u^ o’tadi hamda atomlarga dissotsilanib, ortiqcha energiyani nur ko’rinishida chiqaradi. Shunday qilib, uchqunli razryadda past bosim va 800 K o’rtacha molekulyar haroratda vodorodning dissotsilanish darajasi stasionar qiymatlarga teng bo’ladi, ya’ni 1 ga yaqinlashadi. Taqqoslash uchun: 800 K dagi oddiy reaksiyalarda vodorodning dissotsilanish darajasi atigi 1∙10^–10 ni tashkil etadi.
Ozon va vodorod peroksid sintezida ham elektronli to’qnashuv natija-sida kelib chiqadigan dissotsilanishni kutish mumkin. Agar bosim oshirilsa, elektronqo’zg’atilgan molekulalarning qo’zg’almagan molekulalar bilan to’qnashish hamda energiyaning biridan ikkinchisiga o’tish ehtimolligi or-tadi. Bunday jarayon yangi tebranma-qo’zg’atilgan molekulaning paydo bo’li-shiga yoki molekulaning to’liq dissotsilanishiga olib keladi. Berilgan jarayonni quyidagi sxema bilan ifodalash mumkin.
A₂ + e^– → A^*₂ + e^–,
A₂ + V₂ → A₂ + V ↔ V
yoki
A^*₂ + V₂ → A₂ + V + V,
bunda V↔V – tebranma-qo’zg’atilgan molekula. Keltirilgan sxema razryaddagi energetik kataliz deb nomlanuvchi jarayon asosida yotadi. Shunga o’xshash hodisalar ko’pchilik gazsimon sistemalarda kuzatiladi.