Kimyoviy xossalari: Memoriy sharoitlarda alyuminiy yupqa va mustahkam oksid qatlami bilan qoplangan bo’ladi. Chunki u oddiy oksidlovchilar – suv , kislorod va azot kislotasi bilan qizdirishsiz ham oson reaksiyaga kirishadi. Shu xossalari tufayli alyuminiy amalda korroziyaga uchramaydi va sanoat miqyosida kuchli talabga ega. Biroq, oksid n qatlamining yo’qolishi bilan, masalan, ammoniy tuzlari NH , qaynoq ishqorlar yoki, amalgamalanish natijasida, alyuminiyning oksid qatlami yo’qoladi.Bu holatda alyuminiy faol tiklovchi metall tarzida harakat qila boshlaydi.
Alyuminiyga galiy , indiy , yoki qalay metallar bilan ishlov berilsa, alyuminiyda oksid parda hosil bo’lmaydigan bo’ladi . Bu jarayonda alyuminiyning ustki sirti mazkur metallarning evtektivlari bilan nomlanadi:
Alyuminiy oddiy moddalar bilan oson reaksiyaga kirishadi:
Kislorod bilan reaksiyaga kirishib, alyuminiy oksidini hosil qiladi:
4Al + = 2
Ftordan boshqa galogenlar bilan quyidagicha reaksiyalanib, xlorid , bromid yoki yodit hosil qiladi
2 Al + G = 2AlG ( G- galogen ,brom, brom , yod, xlorlardan biri) .
Ftor bilan birikib , alyuminiy ftoridi hosil qiladi:
2Al + = 2
Oltingugurt bilan birikib , a;yuminiy sulfid hosil qiladi:
2Al + 3S=
Azot bilan birikib , alyuminy nitrid hosil qiladi:
2Al + = 2 AlN
Qo’llanilishi: Alyuminiy konstruksion material sifatida keng qo’llaniladi. Bu nuqtai nazarda alyuminiyning eng afzal jihatlari bu - yengilligi , ishlov berishning osonligi va karroziyaga bardoshligidir. Shuningdek, metallning yuqori isssiqlik o’tkazuvchanligi , hamda , birikmalarning toksik emasligi , ushbu metalni xalq xo’jaligi va sanoatning nihoyatda turli tuman sohalarida ommalashishiga sabab bo’lgan.Chunonchi, oshxona buyumlari va idishlar ishlab chiqarishda , oziq - ovqat mahsulotlarini o’rash va qadoqlash masalalarida Alyuminiy yetakchi o’rinda turadi.Konstruktiv material sifatida alyuminiyning kamchiligi – pishiq emasligidir.Alyuminiyning pishiqligini ortirish uchun , uni mis va magniy bilan oqtishma tarzida ishlab chiqariladi. Bunday qotishma duralyumin deyiladi.
Alyuminiyning elektr o’tkazuvchanligi misnikidan 1,7 marta past xolos. Lekin , alyuminiy tannarxi misnikidan 4 barobar arzon yuradi . Shu sababli , alyuminiy elektrotexnikada, elektron mikrosxemalarda, hamda , elektr energetikasi tizimida keng qo’llaniladi . Yaxshi issiqlik o’tkazuvchanlik xossasi tufayli , alyuminiy issiqlik texnikasida keng qo’llaniladi. Metallurgiyada bir qator qotishmalar tayyorlashda ishlatiladi. Xususan , mis va alyuminiy qotishmasidan alyuminiyli bronza olinadi. Elektr toki asosida ishlovchi qizdirgich asboblarda odatda asosiy element- qizdirgich, ya’ni, cho’g’lanma spirial ham alyuminiyga temir va xrom bilan qotishmasi - fexraldan tayyorlanadi . Shisha ishlab chiqarishda alyuminiy ftoridi va alyuminiy fosfatidan foydalaniladi .
Do'stlaringiz bilan baham: |