Anorganik kimyo
fanidan majmua
60
72
Hf 1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
6
3d
10
4s
2
4p
6
4d
10
4f
14
5s
2
5p
6
6s
2
80
Hg 1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
6
3d
10
4s
2
4p
6
4d
10
4f
14
5s
2
5p
6
5d
10
6s
2
Tl dan boshlab 6p-pog’onani elektronlarga to’lishi ro’y beradi.
81
Tl 1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
6
3d
10
4s
2
4p
6
4d
10
4f
14
5s
2
5p
6
5d
10
6s
2
6p
1
Bu pog’onachani
to’lishi Rn gacha davom etadi.
86
Rn 1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
6
3d
10
4s
2
4p
6
4d
10
4f
14
5s
2
5p
6
5d
10
6s
2
6p
6
.
Yettinchi davr elementlari Fr va Ra s-elementlar hisoblanadi.Bu elementlar
eng tashqi elektron konfigurasiyalari 7s
1
va 7s
2
.89 element Ac da lantanga
o’xshash vaqtinchalik d- pog’onachani elektronlarga to’lishi sodir bo’ladi.Toriy f-
element jumlasiga kirib uning elektron formulasi:
89
Ac 1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
6
3d
10
4s
2
4p
6
4d
10
4f
14
5s
2
5p
6
5f
0
6s
2
6p
6
6d
1
7s
2
.
90
Th 1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
6
3d
10
4s
2
4p
6
4d
10
4f
14
5s
2
5p
6
5f
1
6s
2
6p
6
6d
1
7s
2
.
103
Lr 1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
6
3d
10
4s
2
4p
6
4d
10
4f
14
5s
2
5p
6
5f
14
6s
2
6p
6
6d
1
7s
2
.
Shunday qilib 10 ta elemehtda elektronlar ko’chishi
kuzatiladi
(
24
Cr,
29
Cu,
41
Nb,
42
Mo,
45
Rh,
47
Ag,
78
Pt,
79
Au),
1 ta elementning tashqi
qavatida elektron qolmagan
(
46
Pd).
104 elementdan 109 elementgacha
hozirgi
paytda o’rganilgan. Ular d-elementlar qatoriga kirib radioaktiv elementlardir.
Atomlar davriy xossalari
Elektronlar ham to’lqin ham zarra xossaga ega bo’lgani uchun atomning
aniq o’lchamini topish qiyin.Atomning
absolyut chegarasini topib
bo’lmaydi.Hisoblarda effektiv yoki ayni lahzadagi o’zgaruvchi atom radiusidan
foydalaniladi.Atomning radiusi eng muhim kattaliklardan biridir.Atomning
radiusi qancha katta bo’lsa uning tashqi elektroni shuncha bo’sh
bog’langan.Davrda atomning radiusi chapdan o’ngga qarab kamayadi.Guruhlarda
bo’lsa yuqoridan pastga qarab ortadi.
Ionlanish energiyasi(I).
Atomdan 1 ta elektron uzib chiqarish uchun kerak
bo’ladigan energiyaga ionlanish energiasi diyiladi.Davrda ionlanish energiasi
chapdan o’ngga qarab ortib boradi.Guruhda yuqoridan pastga qarab ionlanish
energiyasi kamayadi.
Elektonga moyillik energiyasi(E).
Atomga 1 ta
elektron biriktirganda
ajraladigan energiyaga aytiladi. Elektronga moyillik energiyasining qiymati
ionlanish energiyasiga o’xshash bo’ladi.
Elektromanfiylik(X=I+E).
L.Poling taklifiga ko’ra atomning o’ziga
elektron tortish xususiyatiga elektromanfiylik deyiladi. Li ning elektromanfiyligi
1 deb qabul qilingan. Ftorning nisbiy elektromanfiyligi 4,1 ga teng. Bu nisbiy
elektromanfiylikni ko’rsatadi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati:
1.Shriver and Atkins, Inorganic
Chemisrty, Fifth Edition, 2010/
P.W.Atkins,T.L.Owerton, J.P. Rourke, M.T. Weller and F.A. Armstrong, W.H.
Freeman and Company, New York. 2010. P. 825.
2. Д.Шрайвер, П.Эткинс. Неорганическая химия. В 2-х т. Т 1/ Перевод с
англ. М.Г.Розовой, С.Я. Истомина, М.Е.Тамм-Мир, 2004.-679 с.
Anorganik kimyo fanidan majmua
61
3. Д.Шрайвер, П.Эткинс. Неорганическая химия. В 2-х т. Т 2/ Перевод с
англ. А.И.Жирова, Д.О.Чаркина, С.Я. Истомина,М.Е.Тамм-Мир, 2004.-486 с.
4. N. A. Parpiyev, H. Rahimov, A. G. Muftaqov. Anorganik
kimyoning nazariy
asoslari. T.,”Ozbekiston”, 2002.
5. N.A.Parpiyev, A.G.Muftaxov, H.R.Rahimov, Anorganik kimyo. ”
О’zbekiston”,
2003.
6.
Д.А.Князев. Неорганическая химия:учеб.для ВУЗов /Д.А.Князев,
С.Н.Смарыгин.-3-изд.испр.-М.:Дрофа, 2005.- С.591.
7.
Общая химия. Биофизическая химия. Химия биогенных элементов:
Учебник для ВУЗов/ Ю.А.Ершов, В.А.Попков, А.С.Берлянд и др.; под ред.
Ю.А.Ершова- 4 изд.,-М.: Высш.шк.,2003.- 560 с. ил.
8. Е.Я.Левитин, А.Н.Бризицкая, Р.И.Клюева Общая и неорганическая химия:
Учебник для студентов фармац. ВУЗов и фармац. Фак. медВУЗов.Х.:Изд-во
НФАУ: Золотые страницы, 2002.- С. 536 .
9. H.R. To’xtayev, R.Aristanbekov, K.A. Cho’lponov, S.N. Aminov. Anorganik
kimyo (“Farmasiya “-5720500- bakalavriyat ta’lim yo’nalishi uchun darslik/ O’zR
Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi.-T.”Nohsir”,2011.520 b.
10. H.R. To’xtayev, « Anorganik kimyo » ma’ruzalar matni, 2015, 219 b.
11. Umumiy va anorganik kimyodan amaliy mashg’ulotlar: farmatsevtika instituti
talabalari uchun o’quv qo’llanmasi (Mualliflar S.N.Aminov, R.Aristanbekov, H.R.
To’xtayev va boshq.; S.N.Aminov tahriri ostida). T.,2016.-512 b.
Do'stlaringiz bilan baham: 
