Noorganik kimyo

BOG’NING   YO’NALUVCHANLIGI 
     Elektron bulutlarning  shakli  har  xil bo’lgani uchun ularning bir-birini 
qoplashi ham har xil usullarda bo’ladi.  Elektron bulutlarning qoplanishi  va 
simmetriyasiga qarab bog’lar -  sigma ( s-s),  pi ( -p) va delta ( d -d) bog’larga 
bo’linadi. 
      s  - s   bog’lanish o’zaro birikuvchi atomlar orasida birgina  valent chiziq bilan 
tasvirlanadigan yakka bog’lanish hosil bo’lganda s   elektron bulutlarning o’zaro 
qoplanish fazosi atom markazlarini tutashtiruvchi chiziqda yotsa hosil bo’ladi. 

---

Anorganik kimyo fanidan majmua
 
 
 
84 
 
      p  -  p   bog’lanishda  elektron  bulutlarning qoplanish fazosi atom markazlarini 
tutashtiruvchi chiziqni ikki tarafidan yotadi . 
      d   -  d   bog’lanishda to’rttala elektron  bulutlarning  qoplanishidan hosil 
bo’ladi.     s  -orbitallarning elektronlari sigma bog’lanishda ishtirok etadi. 
                     H
2
            
→
       H - H 
     Sigma bog’lanishda p-  elektronlar ham ishtirok etadi.  HF molekulasida 
vodorodning bitta s elektroni  va  ftorning  p-elektroni bitta sigma bog’ hosil qiladi. 
F 
2
  molekulasida 2ta   p-elektron sigma bog’ hosil qilib 2 ta atomni bog’laydi. 
     d-elektronlar sigma va pi bog’lar hosil qilishda qatnashadi. 
    Azot molekulasining hosil bo’lishini ko’rib  chiqamiz.  Har  bir azot atomi  
3tadan  p-elektronlarga ega.  Elektron bulutlar o’zaro perpendikulyar 3 xil 
yo’nalishda bir-birini qoplagan.  Bu boglar bir xil emas: bittasi sigma ikkitasi pi 
bog.      D-  elektronlar sigma, pi va delta bog’ hosil qilishda qatnashadi.