Номидаги Ўзбекистон миллий университети “социология” фани бўйича ЎҚув-услубий мажмуа тошкент-2019 «ТасдиҚлайман»

Умумий социологик қонунлар:

а) барча социал системаларнинг ривожланиши давомида амал қилади;
б) социал тизимларнинг социал муҳитда амал қилувчи бошқа қонунлари моҳиятини аниқлаб бериб, фундаментал асосларини акс эттиради.
Социал муносабатларнинг ишлаб чиқариш усулларига тобелигини ифодаловчиси ҳам умумсоциологик қонунлардир.
Социал муносабатларнинг ишлаб чиқариш-иқтисодий муносабатларига нисбатан фаол роли ҳам муҳим социал қонуниятдир. Масалан, социал бирликларда одамлар муносабатларининг яхлитланиши, жамоада шунга мос муҳитнинг яратилиши ишлаб чиқариш ривожига, умумий ҳолда жамиятга ҳам бевосита таъсир қилади.
Эҳтиёж ва қизиқишларнинг социал шартланганлиги ҳам умумсоциологик қонуниятга киради.
Шахс шаклланиши социал моҳиятининг роли ҳам умумсоциологик қонунлар орқали ўрганилади.
Умумий қонунлар ҳамма ижтимоий тизимларда амал қилади. Масалан, қиймат қонуни ва товар-пул муносабатлари. Ўзига хос қонунларнинг амал қилиши битта ёки бир нечта социал тизимлар билан чекланган (масалан, бир жамият туридан иккинчисига ўтиш).

2. 
   Хусусий (махсус) қонунлар. Социал тизимнинг алоҳида тузилиш соҳаларида амал қилади. Масалан, социал бирликлар ўзига хос ҳаёт ва фаолият тарзига эга: синфий, миллий, оилавий-кундалик ва бошқалар.
   

Социал ривожланиш қонунлари объектив бўлиб, инсон онги, иродасига боғлиқ бўлмаган ҳолда амал қилади. Лекин ижтимоий ҳаётда ҳеч нарса инсонсиз амал қилмайди. Шунинг учун социал қонунлар инсон фаолияти қонунларидир. Уларнинг хатти-ҳаракатлари механизми эса – омма ва инсонларнинг, социал субъектларнинг детерминацион механизмидир.
Бу жиҳатдан қараганда Социологиянинг умумий қонуниятлари: ижтимоий-сиёсий, иқтисодий ва маънавий соҳаларда амал қилади.
Қонунларни уларнинг намоён бўлишига қараб динамикага оид (жўшқин) ва статикага (турғун) оид деб ажратиб ўрганиш мумкин.
Динамикага оид қонунлар ижтимоий ўзгаришларнинг омиллари ва шакллари, йўналишларини белгилайди ҳамда аниқ вазиятда воқеаларнинг давомийлигини англатади.
Статикага доир қонунлар динамик қонунлардан фарқ қилиб, ижтимоий воқелик боғланишини қатъий белгиламасдан, ўзгаришларнинг йўналишини акс эттиради.