Nom kiritish bosManishini

69

Sana : 11.01 2014 yil Sinf : 9- sinf

Мавзу: Tarmoqlanuvchi dasturlar tuzish

Maqsad: a) tа’limiy: O’quvchilarni Tarmoqlanuvchi dasturlar tuzish mavzusi bilan tanishtirish, o’quvchilarni kompyuter bilan ishlash madaniyatini shakllantirish. o’quvchilarni irodalarini mustahkamlash,yangilikka intilishiga o’rgatish

b)rivojlantiruvchi: O’tilgan mavzuni mustahkamlash, yangi mavzuni shakllantirish

c)tarbiyaviy: o’quvchilarda vatan ravnaqiga hissa qo’sha oladigan komil inson ruhida tarbilash

Dars turi: Yangi bilim berish

Dars metodi: Aralash

Dars jihozi: Kompyuter, ekran, doska, bo’r, kitob, daftar

Yangi mavzu bayoni
Hozirgacha biz sodda shartlar asosida dastur tuzishni ko'rib chiqdik. Ammo tarmoqlanish operatorida murakkab shartlardan ham foydalanish mumkin. Murakkab shartlar oddiy shartlarga NOT - «emas», AND -«va», OR - «yoki» mantiqiy amallarini qoilash natijasida hosil qilinadi.

Yodingizda bo'lsa NOT - mantiqiy inkor, AND - mantiqiy ko'paytirish va OR - mantiqiy qo'shish amallari deb yuritiladi. Bunday amallar bilan biz 8-sinfdan tanishmiz. NOT o'zidan keyin yozilgan shartning inkor etilgan qiymatini beradi. AND ikki yonida joylashgan shartlaming har ikkalasi rost bo'lgandagina rost qiymat beradi. OR ikki yonida joylashgan shartlardan hech bo'lmaganda bittasi rost bo'lgandagina rost qiymat beradi.

Mantiqiy ifodalarda birinchi navbatda NOT amali, ikkinchi navbatda AND, uchinchi navbatda OR amali bajariladi. Agar mantiqiy ifodalarda qavslar qatnashgan bo'lsa, ularning ichidagi ifoda birinchi bo'lib bajariladi. Teng kuchli amallar ketma-ket kelganda, amallar chapdan o'ngga qarab bajariladi. Mantiqiy amallar qo'llanganda shartlar qavs ichiga yoziladi. Masalan,

1) x 6 [a,b] (ya'ni, a < x < b) ni Paskalda (A<=X) AND (X<=B) shaklida yoziladi;

2) l^T₂ni Paskalda NOT(Tl=T2) shaklida yoziladi;

3) y <-5 yoki y>2 ni Paskalda (Y<-5) OR (Y>2) shaklida yoziladi.

1- misol. x ning berilgan qiymatida quyidagi funksiyaning qiymatini

hisoblash dasturini tuzing.

Y=\x\agarxe(0,1] bo'lsa

x,agarxe (0,1] bo'lsa
Yechish.

Var x, y: real;

Begin Write('x= '); ReadLn(x);

If (0

WriteLn('y⁼ \y): ReadLn; End. Bu yerda 0x ning qiymati (0,1] oraliqqa tegishli bo'lsa, y:=Sqr(x) o'zlashtirish

operatori, aks holda, ya'ni x ning qiymati (0,1] oraliqqa tegishli bo'lmaganda, y.=x o'zlashtirish operatori bajariladi.

Quyidagi tarmoqlanishga oid misollar e'tiborga loyiqdir:

1) If (A>B) And (B>Q Then S:=B+7 ELSE S:=A*B-1;

Agar A>B va B>C, ya'ni A>B>C bo'lsa, u holda S:=B+7 operatori bajariladi, aks holda S:=A*B-1 operatori bajariladi.

2) If 5*B=M*M Then Goto 200 ELSE Goto 400;

Agar 5*B=M*M bo'lsa, u holda boshqaruv «200» nishonli operatorga, aks holda «400» nishonli operatorga o'tadi.

3) If RK=R2 Then begin WriteLn(S); R:=R1+R2 end

Else begin WriteLn(S*Rl); R1:=R2; R2:=0; end;

Agar RK=R2 bo'lsa, u holda WriteLn(S) va R—R1 + R2 operatorlari bajariladi, aks holda WriteLn(S*Rl); R1:=R2; va R2:=0; operatorlari bajariladi.

4) If SR = 'YASHIL' Then WriteLn('CTtish mumkin') Else WriteLn('0'tish mumkin emas');

Agar SR (svetofor rangi) ning qiymati «YASHIL» bo'lsa Write Ln('CTtish mumkin') operatori, aks holda WriteLn('0'tish mumkin emas') operatori bajariladi.

Ko'rinib turibdiki, agar berilgan shart o'rinli bo'lsa, u holda THEN xizmatchi so'zidan keyin yozilgan ko'rsatmalar bajariladi, aks holda ELSE xizmatchi so'zidan keyin yozilgan ko'rsatmalar bajariladi. Bu yerda uchinchi holat bo'lmasligini puxta tushunib olish lozim.

Endi tarmoqlanuvchi dasturlarga misollar ko'ramiz

2- misol. Berilgan uchta a, b, c son ichidan kattasini (UKT) topish dasturini tuzing

Program UKT; Var a,b,c,max : Real; Begin Write('a,b,c sonlarning qiymatini kiriting: '); ReadLn(a,b,c); If a>b Then max:=a Else max:=b;

If c>max Then max:=c; WriteLn('Berilgan uchta sondan kattasi= ',max); End

3- misol. Berilgan natural sonning toq yoki juftligini aniqlash dasturini tuzing

Program Toqjuft; Var n : word; Begin Write('Natural son kiriting:'); ReadLn(n); If Odd(n) Then WriteLn('TOQ') Else WriteLn('JUFT '); End.
4- misol. ax² + bx + c = 0 kvadrat tenglamani yechish dasturini ^zing.

Program Kvadrat_tenglama;

Label Tamom;

Var a,b,c,d,xl,x2 : Real;

Begin

Write('a,b,c laming qiymatini kiriting: '); ReadLn(a,b,c);

d:=Sqr(b) - 4*a*c; {Diskriminant hisoblandi}

If d<0 Then begin WriteLn('Haqiqiy yechim yo'q'); Goto tamom;

end; If d=0 Then begin WriteLn('Yechim bitta: '); WriteLn('x= ',

-b/(2*a)); Goto Tamom; end; WriteLn('Yechim ikkita: '); • xl:=(-b-Sqrt(d))/(2*a); x2:=(-b+Sqrt(d))/(2*a); WriteLn('xl= ',xl); WriteLn('x2= \x2); Tamom: ReadLn; End.

Yuqoridagi masalarning yechimlaridan ko'rinadiki, tarmoqlanuvchi dasturlarda tarmoqlanishni tashkil etish qo'yilgan masalaning mohiyatidan kelib chiqar ekan.