Nol nuqtadan asosiy koordinatagacha

Xaritada gugurt qutisini ham ko'rish mumkin
GNSS stansiyalar geodezik chizmalar chizish, xaritalar yaratishda ham muhim ahamiyatga ega. Masalan, avvallari turli hududlardagi yer maydoni yoki obyektlarning o'lchamini aniqlash uchun o'sha joyning o'ziga borib, maxsus asboblarda o'lchov ishlari amalga oshirilib, so'ng xaritaga tushirish kerak bo'lgan. Hozir esa GNSS stantsiyaga ulangan zamonaviy qurilmalar yordamida olingan ortofotoplan orqali mutaxassis joyida o'tirgan holda obyektning aniq o'lchami va holatini aniqlay oladi.
Sohadan yiroq kishilar uchun biroz tushunarsiz bo'lgan ortofotoplan aniq geodezik asosda olingan aero yoki kosmik suratlar orqali yaratiladigan raqamli xaritalar asosi hisoblanadi. U ayniqsa, geodezik, topografik, geologik, ekologik tadqiqotlarda, yer tuzish, arxitektura va qurilishni loyihalashda hamda qurilish-montaj ishlarini nazorat qilishda keng qo'llaniladi. Unda jamiki er ustidagi ob'ektlar to'g'risidagi ma'lumotlar qayd etiladi.
Ortofotoplanlar asosida esa topografik xaritalar yaratiladi. Bu xaritalarda geodezik punktlar, relyef, gidrografiya, o'simlik, tuproq, iqtisodiy va madaniy ob'ektlar, yo'llar, aloqa, chegaralar, umuman, jamiki yer obyektlari to'g'risidagi ma'lumotlar qayd etiladi.
O'zbekistonda oxirgi yillarda kosmosuratlardan eng zamonaviy usul bo'lgan aerosuratlar olishga o'tilyapti. Bu yanada aniqlikni ta'minlaydi. Bungacha 2015, 2018-yillarda olingan kosmosuratlardan foydalanilar edi. Ularning aniqligi nisbatan kamroq bo'lib, olingan tasvirlar xaritada yaqinlashtirilgani sari xiralashib boradi va yo'qolib ketadi. Aerosuratlar tasvirlarini esa qancha yaqinlashtirsa ham, rasm tiniqligini yo'qotmaydi.
Hozir yurtimizda eng zamonaviy “Leica DMC III” rusumidagi kameralar yordamida 96 592 kvadrat kilometr hudud aerosuratlari olindi va 69 318 kvadrat kilometr maydondagi hududlar uchun ortofotoplanlar tayyorlandi. Bunda kamera samolyotga o'rnatilib, belgilangan er maydonlari, ob'ektlarni aerotasvirga oladi. Ushbu kameralar kosmosuratlardan farqli tarzda yerdagi 5 santimetrgacha bo'lgan narsani ham aniq ko'rsatib beradi. Masalan, aerotasvir tushirilgan elektron xaritada, hatto, erdagi gugurt qutisini ham ko'rish mumkin.
Yaqinda aerosuratlar olishda foydalanish uchun Italiyada ishlab chiqarilgan “Tecnam P2006T” rusumli samolyot olib kelindi. eng so'ngi rusumdagi mazkur samolyotdan foydalana boshlansa, O'zbekistonning turli masshtabdagi xaritalarini tez-tez yangilab turish imkoniyati yuzaga keladi.
Gap shundaki, yurtimizda har xil masshtabdagi xaritalar yaratilgan bo'lib, ular muntazam yangilab boriladi. Natijada, xaritalarning dolzabligi ta'minlanadi. Bu mamlakatdagi jadal rivojlanish sur'ati bilan bog'liq. Masalan, Andijon viloyati hududidagi shaharlarning topografik xaritalari 2014-yilda yangilangan. Undan keyin hududda qancha o'zgarishlar bo'ldi. Yangi obyektlar, yo'llar qurildi. Ularni xaritaga kiritish uchun esa yangilab borish talab etiladi. Shunday eskirgan xaritalarning barchasi raqamlashtirildi. Ammo bu jarayon davomiy hisoblanadi. Yangilash muddatlari esa xaritalar masshtabiga qarab belgilanadi.
Avvallari O'zbekiston hududlari xaritasini elektron ko'rishning ham imkoni yo'q edi. Yurtimizda elektron xaritalarni yaratish ishlari 2006-yillardan boshlangan. Hozirgi kunda mamlakatimiz xaritasini to'liq elektron shaklda ko'rish mumkin. Hatto, davlat koordinata tizimi yopiq holatdan ochiq tizimga, ya'ni, butunjahon geodezik tarmog'iga o'tkazilyapti. U endilikda, ommaga ochiq taqdim etiladi.