No’kis qalaliq 20-sanli mekteptin’ tariyx pa’ni mug’a’llimi Saribaeva Nigargu’l 9-klass O’zbekstan tariyx pa’ni

-mekteptin’ tariyx pa’ni mug’a’llimi 9-klass O’zbekstan tariyx pa’ni.

Joba: 1.Xaliq ha’reketlerinin’ jetilip bariliwi. 2.Reformalar ushin gu’res. 3.Xiywa xanlig’inin’ saplastiriliwi.

Tema: Xiywa xanlig’inin’ saplastiriliwi.

1.Xaliq ha’reketlerinin’ jetilip bariliwi

• Ha’r tu’rli ko’rinistegi zulimliqlar na’tiyjesinde diyqanlardin’ ku’sheyip baratirg’an naraziliqlari saliqlardi to’lewden, minnetlemelerdi orinlawdan bas tartiw,iri jer iyelerinin’ jerlerin iyelep aliw, saliq jiynawshilar h.b. ha’kimiyat wa’killerine hu’jim etiw halatlari ko’beyip bardi.Da’slebinde ko’terilisler stixiyali(ha’meldarlardin’ u’ylerin wayran etiw,qariz tilxatlarin jirtiw,saliq jiynawshilardi quwip jiberiw h.b.) ta’rizde o’tse, keyin ala ko’terilisler uyimlasqanlig’I ha’m massalig’I da artti.

XIX asirdin’ 80-jillarinda to’mendegi rayonlarda diyqan uyimlari payda bolip, gu’res keskin tu’s aldi.

XIX asirdin’ 80-jillarinda to’mendegi rayonlarda diyqan uyimlari payda bolip, gu’res keskin tu’s aldi.

Pitnak

Xazarasip

Jan’a U’rgenish

Go’ne U’rgenish

1902-jil Matyakub puqta basshilig’inda ko’terilis boldi.

Bunda Xanqa,Xazarasp, Bog’ot diyxanlari qatnasti.

Xan ja’ne Patsha Rossiyasina mu’ra’jat etti.

1906-jil

• Jan’a U’rgenish, Xanqa, Xazarasipta mu’ta’j diyqanlar jer iyelerinin’ jerlerin iyeley basladi.

1910-1911-jillar

• Qurg’aqshiliq ha’m hasilsizliq jili boldi.

1910-1917-jillar

• Diyqanlar ko’terilisleri ken’ tu’s aldi.

1912-jildag’I Xazarasip, Xanqadag’I ko’terilis keskin tu’s aldi. Diyqanlar jer iyelerinin’ jerlerin iyeley basladi, al Asfandiyarxan 1000 adamliq a’skeriy bo’limin olarg’a qarsi jiberdi. Ku’tilmegende Alieli ha’m Tashawizda xan a’skerleri qiyratlidi. Biraq patsha hu’kimeti askerleri ja’rdeminde ko’terilis bastirildi.

• 1912-jildag’I Xazarasip, Xanqadag’I ko’terilis keskin tu’s aldi. Diyqanlar jer iyelerinin’ jerlerin iyeley basladi, al Asfandiyarxan 1000 adamliq a’skeriy bo’limin olarg’a qarsi jiberdi. Ku’tilmegende Alieli ha’m Tashawizda xan a’skerleri qiyratlidi. Biraq patsha hu’kimeti askerleri ja’rdeminde ko’terilis bastirildi.

2.Reformalar ushin gu’res.

• Xaliq ko’terilisleri xanliqta ja’miyetlik-siyasiy ha’reketlerdin’rawajlaniwina ku’shli ta’sir tiygizdi.Naraziliq ta’siri astinda ja’didshiliktin’ Xiywa xanlig’indag’I ko’rinisi, Jas xiywalilar ha’reketi payda boldi.
• Onin’ jas buxaralilardan parqi ha’reketke ha’r tu’rli qatlamlardan- diyqanlar, o’nermentler, sawdagerler, ziyalilar ha’m ha’tte mayda mu’lkdarlarda qtnasqan edi.

Jas xiywalilar basshilari

Palwaniyaz haji Yusupov

Bekjan Rahmanov

Baba axun Salimov

Na’zir Shalikarov

Jumaniyaz Sultanmuradov

• 1910-jil xan “Reformalar joybari”n qabil etti. Joybar basqariw sistemasin ta’rtipke saliwdi na’zerde tutti. Sonday-aq jan’asha milliy mekteplerdi du’ziw ideyasin alg’a qoydi. Usinislar uliwmaliq ta’repleri sheklengen menen, olar teren’ reformalar arqali Xiywa ma’mleketshiliginin’ g’a’rezsizligin tiklewge qaralig’an edi.

3.Xiywa xanlig’inin’ saplastiriliwi

• Muxammed Raximxan II o’lgennen keyin, patsha hu’kimeti ja’rdeminde taxtti onin’ balasi Asfandiyarxan (1910-1918) iyeledi.
• Ol Petro-Aleksandrvskte turg’an Rossiya a’skerlerine isenip “reforma” o’tkerdi.
• 1913-jil ma’mleket bas wa’ziri Islamxojani ma’mleket qa’rejetlerin o’zlestiriwde ayiplap o’ltiredi. Negizinde bul ila’jlar jan’a saliqlardi engiziwden ibarat edi. Diyqanlar bug’an Man’g’it ha’m Xojelide ko’terilis shig’ariw menen juwap berdi.

• Asfandiyarxan tiykarg’I tayanishi –patsha hu’kimetinen ayrilip biraz waqit jekkelenip qaldi.

1917-jil fevral waqiyalarinan keyin

• Asfandiyarxannan reformalar o’tkiziw haqqindag’I manifestkeqol qoyiwdi talap etti. Reformalarkonstituciyaliq monarxiyani du’ziwdi o’z ishine alg’an .

1917-jil 5-aprelde

• Ma’jilistin’ birinshi sessiyasinda 30 xiywali deputat ha’m tu’rkmenlerden 7 wa’kil qatnasti. Ma’jilis Wa’zirler ken’esin sayladi. Biraq 2 ay o’tpesten xan basshilig’inda konservativ ku’shler a’skeriy awdarispaqti a’melge asirdi ha’m Ma’jilisti tarqatip jiberdi.

1917-jil 26-aprelde

Bul waqiyalarg’a tu’rkmenlerden Jo’neytxan aralasti.

1918-jil yanvarda 1,5 min’ adamliq otryad penen Xiywani h.b. elatlardi iyeledi.

Jo’neytxan Asfandiyarxandi tek atina taxtta qaldirip, jeke hu’kimdarliq ornatti.Keyin onin’ buyrig’I menen Xan o’ltirildi, ornina Sayid Abdulla taxtqa otirdi.

Rossiya hu’kimeti Xiywada “revolyuciya” tayarlay basladi. Bolshevikler ta’repinen Petro-Aleksandrovskte Kommunistlik partiya du’zildi. Awdarispaq 1920-jil 2-fevralda ju’z berdi, ol tariyxta “xaliq revolyuciyasi” atin aldi. 27-aprelde Sovetlerdin’ I Pu’tkil Xiywa quriltayinda Xiywa xanlig’I orninda Xoprezm Xaliq Sovet Respublikasi(XXSR) du’zilgenligi ja’riyalandi.

• Rossiya hu’kimeti Xiywada “revolyuciya” tayarlay basladi. Bolshevikler ta’repinen Petro-Aleksandrovskte Kommunistlik partiya du’zildi. Awdarispaq 1920-jil 2-fevralda ju’z berdi, ol tariyxta “xaliq revolyuciyasi” atin aldi. 27-aprelde Sovetlerdin’ I Pu’tkil Xiywa quriltayinda Xiywa xanlig’I orninda Xoprezm Xaliq Sovet Respublikasi(XXSR) du’zilgenligi ja’riyalandi.

U’yge tapsirma.

• XIX a’sir 80-jillar……
• 1902-jil…….
• 1906-jil…….
• 1910-1911-jillar…..
• 1910-917-jillar…..
• 1910-1918-jillar…..
• 1913-jil……
• 1917-jil 26-aprel……
• 1918-jil yanvar…..
• 1920-jil 2-fevral……
• 1920-jil 27-aprel……

Diqqatlarin’iz ushin raxmet!

Diqqatlarin’iz ushin raxmet!