Nodir metallar texnologiyasi

Mavzu: Smolalar va ularning xossalari.
Reja:
1. Smolalar haqida malumot.
2.Smolalar turlari va ularning xossalari.
Smolalar - kimyoviy tarkibi jihatidan juda murakkab bo'lgan organikaviy moddalardir. Tabiiy smolalar - normal fiziologik almashinuv natijasida o'sim-liklar tomonidan ajraladigan moddalar bo’lib, ularga tropika o'simliklari, archa va qarag'aylar boy bo'ladi. Tabiiy smolalar sovun pishirishda, qog'ozlarni yelimlashda, tibbiyotda, parfyumeriya sanoatida ishlatiladi.
Ionitlar o'z ionlarini atrofdagi eritmadagi ionlarga almashtirishga qodir qattiq erimaydigan moddalardir. Bu odatda kislotali yoki gidroksidi guruhlarga ega bo'lgan sintetik organik qatronlardir . Ion almashtirgichlar kationlarni yutuvchi kation almashinuvchilarga , anionlarni yutuvchi anion almashinuvchilarga va bu ikkala xususiyatga ega bo'lgan amfoter ion almashtirgichlarga bo'linadi.
Fenol-formaldegidli smolalar - sintetik smolalar bo'lib, fenolni formaldegid bilan polikondensatsiyasi orqali olinadi; yuqori oquvchan press-materiallar, egiluvchan shlifoval surgichlar, shishatekstolit va boshqalar uchun bog'lovchi sifatida qo'llaniladi.
Ion almashtiruvchi smolalar — yuqori molekulali sinteti (polimer) organik ionitlar. Ular erimaydi, elektrolit eritmalari organik erituvchilarda chegaralangan miqdorda boʻkadi, suvli va suvsiz organi eritmalarda ion almashtiradi. Ionitlarning umumiy tasnifga muvofiq, I.a.s. kation almashtiruvchi (polikislotalar), anion almashtiruvchi (poliasoslar) va amfoter yoki bipolyar (poli-amfiliotlar) turlarga boʻlinadi.
Kation almashtiruvchi smolalar kuchli va kuchsiz kislotali, anion almashtiruvchi smolalar esa kuchli va kuchsiz asosli boʻladi. Smolalarda faqat bir xil ionogen guruhlar (mas, sulfoguruh) boʻlsa — monofunksional guruhlar deb, har xil ionogen guruhlar boʻlsa — polifunksional guruhlar deb ataladi.
Ion almashinuvchi smala ga erimaydigan polielektrolitlarayeb qarash mumkin. Polivalent (koʻp zaryadli) ion mol. katta boʻlganidan amalda qarakatlanmaydi. I. a. s. poli-merlanish, polikondensatlanish yoʻli bilan yoki ionit xossalariga ega boʻlmagan polimerii kimyoviy ishlash yoʻli bilan olinadi. I. a. s. suv tarkibidagi tuzni ketkazish, nodir elementlarni ajratib olish, organik va anorganik sintez mahsulotolarini tozalashda qoʻllaniladi.

Hozirgi vaqtda tabiiy smolalar o'rnida sintetik polimerlar ishlatilmoqda, masalan, mochevina-formaldegid smolasi, fenolaldegid smola va boshqalar. Sintetik smolalar har xil plastmassalar ishlab chiqarish uchun qo'llaniladi.

• Hozirgi vaqtda tabiiy smolalar o'rnida sintetik polimerlar ishlatilmoqda, masalan, mochevina-formaldegid smolasi, fenolaldegid smola va boshqalar. Sintetik smolalar har xil plastmassalar ishlab chiqarish uchun qo'llaniladi.

Smolalar orqali yigʻib olish

• Au tanlab eritilganidan so‘ng hosil bo‘lgan eritmadan oltin saqsagan komplekslar ionalmashuvchi qatronlar (smolalar) bilan eritmadan yig‘ib olinadi. Bunda qatronning hajmiga eritmadagi oltin kimyoviy yo‘l bilan yutiladi (xemosorbsiyalanadi). Au eritmada anion kompleksi ko‘rinishida bo‘lganligi sababli eritmaga anion almashinuvchi qatronlar ya’ni anionitlar solinadi. Sorbsion tanlab eritish jarayoni maxsus pachuklarda olib boriladi.

Ion almashuvchi qatronlar (smolalar)

• Qatron (smola)ning markalaridan biri: AM-2Б
• A—anionit;
• M—makrog‘ovakli;
• 2— ikki marta shishadigan;
• Б— bifunksional.
• Sorbsiya jarayoning reaksiyasi:
• Na[Au(CN)2] + R-OH = R-Au(CN)2 + NaOH
• Qatron (smola) haqida ma’lumot: Qatronlar bu – kimyoviy reaksiyalarda almashuvchi ionogen guruhlar biriktirilgan organik qattiq polimer materiallar.
• Ularni boshqacha ionit (yoki sorbent)lar ham deyiladi. Almashuvchi ioniga ko‘ra ionitlar 3 xil bo‘ladi:
• Anionit—Anion almashuvchi smola (AM-2Б);
• Kationit—Kation almashuvchi smola (KU-2);
• Amfolit—ham kation,ham anion almashuvchi smola.
• Au ni sorbsiyalashda anionitlar ishlatiladi.

To’yingan smoladan oltinni desorbsiyalash

• Sorbsiyalanish jarayonida o‘ziga eritmadagi Au ni shimib olgan va Au ga to‘yingan qatronlar (smolalar) desorbsiyalash jarayoniga beriladi.

Foydalanilgan adabiyotlar:

• 1.www.google.ru
• 2. www.academic.ru