Node js haqida tushuncha, imkoniyatlari, amaliy ko’rsatmalar

O’zbekiston Respublikasi Axborot Texnologiyalari va Kommunikatsiyalarini Rivojlantirish Vazirligi Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti

Web-dasturlashga kirish fanidan

Mustaqil Ish

Mavzu: “Node JS haqida tushuncha, imkoniyatlari, amaliy ko’rsatmalar”

Bajardi: 020-guruh talabasi Xolmatova Dildora Murod qizi

Tekshirdi: Ibragimova Kamila Axmedovna

Node JS haqida tushuncha, imkoniyatlari, amaliy ko’rsatmalar

Reja:

1. 
   Kirish
   
2. 
   Asosiy qism
   
3. 
   Xulosa
   
4. 
   Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati
   

Node yoki Node JS – bu V8 dvigateliga asoslangan (JavaScript ni mashina kodiga tarjima qilish) asoslangan dasturiy platform bo’lib, bu JavaScriptni ixtisoslashgan tilidan umumiy maqsadlar uchun mo’ljallangan tilga aylantiradi. Node JS JavaScriptga o’z IP si (C++ tilida yozilgan) orqali kirish/chiqish moslamalari bilan o’zaro ishlash, turli tillarda yozilgan boshqa tashqi kutubxonalarni ulash, ularga JavaScript kodidan qo’ng’iroqlarni amalga oshirish imkoniyatini qo’shadi. Node JS asosan web-server vazifasini bajaradigan serverda ishlatiladi , ammo Node JS da (NW.js, AppJS yoki Linux, Windows va MacOS dan va Electron-dan foydalanib) ish stoli derazalarini yaratish mumkin va hatto dastur mikrokontrollerlar ( masalan, tessel, low.js va espruino). Node.js hodisalarni boshqaruvchi va blokirovka qilinmaydigan kirish/ chiqishsiz asenxron) dasturlarga asoslangan.

1996- yilda Netscape server tomonidagi JavaScript- SSJS) [6][7] ni yaratishga harakat qildi, ammo texnologiya keng qo’llanilmadi. Rayan Dahl, Node.js yaratuvchisi Node is 2009-yilda Rayan Dal tomonidan ishlab chiqilgan bo’lib, ikki yil davomida serverlar tomonidan web-komponentlarni yaratish bo’yicha tajriba o’tkazgandan so’ng yaratilgan. O’z tadqiqotlari davomida u oqimlarga asoslangan parallelizmning an’anaviy o’rniga voqealarga yo’naltirilgan tizimlarga murojaat qilish kerak degan xulosaga keldi. Ushbu model soddaligi, arzon xarajatlar (“ ulanishga bitta oqim” mafkurasi bilan solishtirganda) va tezligi tufayli tanlangan. Node maqsadi “kengaytiriladigan tarmoq serverlarini yaratishning oson usulini” taklif qilishdir.

Node JS da HTTP serverini yaratish va ishga tushirish “Salom , dunyo!”



8000 portini tinglaydigan va foydalanuvchi kirgan hamma narsani ko’rsatadigan TCP serverini yaratadigan skriptning yana bir misoli





Node JS ning xususiyatlari

Node JS ni dasturiy ta’minot arxitektorlarining birinchi tanloviga aylantiradigan ba’zi muhim xususiyatlar:

• 
  Assenxron va voqea bilan boshqariladigan – Node JS kutubxonasining barcha API lari asenxro, ya’ni bloklanmagan. Aslida bu Node JS ga asoslangan server hech qachon ma’lumotni qaytarish uchun API ni kutmaydi degan ma’noni anglatadi. Server uni chaqirgandan so’ng keying API ga o’tadi va Node JS hodisalari to’g’risida xabar berish mexanizmi serverga oldingi API qo’ng’iroqlaridan javob olishga yordam beradi.
  
• 
  Juda tez- Node JS kutubxonasi Google Chrome brauzerining V8 JavaScript dvigatelida juda tez bajariladi.
  
• 
  Yagona tishli, ammo juda keng miqyosda – Node JS da vintlardek halqa bilan bitta tishli model ishlatiladi. Voqealar mexanizmi serverga to’siqsiz javob berishga yordam beradi va so’rovlarni bajarish uchun cheklangan mavzularni an’anaviy serverlardan farqli o’laroq, serverni keng miqyosli qiladi. Node JS bitta tishli dasturdan foydalanadi va xuddi shu dastur Apache HTTP Server kabi an’anaviy serverlaga qaraganda ancha ko’p talablarga xizmat ko’rsatishi mumkin.
  
• 
  Buferlash yo’q – Node JS dasturlari hech qachon ma’lumotni buffer qilmaydi. Ushbu dasturlar shunchaki ma’lumotlarni yig’ib oladi.
  
• 
  Litsenziya – Node JS MIT litsenziyasi ostida chiqariladi.
  

Node JS dan kim foydalanadi ?

Quyida githab wiki da Node JS dan foydalanayotgan loyihalar, dasturlar va kompaniyalarning to’liq ro’yhati keltirilgan. Ushbu ro’yhatga ebay, General Electric, GoDaddy, Microsoft, PayPal, Uber, Wikipins, Yahoo! Va bir nechta ismlarni aytib beradigan Yammer kiradi.

Tushunchalar:

Quyidagi diagrammada Node JS ning ba’zi muhim qismlari tasvirlangan

Node JS qayerda ishlatiladi?

Quyida Node JS ning o’zini mukammal texnologik hamkori sifatida ko’rsatadigan sohalar keltirilgan:

• 
  I/O ulangan ilovalar
  
• 
  Ma’lumot uzatish ilovalari
  
• 
  Real vaqt rejimida ma’lumotlar zichligi (DIRT)
  
• 
  JSON API-lariga asoslangan ilovalar
  
• 
  Yagona sahifali dasturlar
  

Node JS dan qayerda foydalanmaslik zarur?

CPU intensive dasturlari uchun Node JS dan foydalanish tavsiya etilmaydi.

Endi esa Node JS da bajarilgan va uni imkoniyatlarini aks ettirgan misollarni ko’rsatib o’tamiz:





Xulosa:

Men bu mustaqil ishini bajarish davomida web dasturlash faning bir qismiga aylangan Node JS haiqida ko’p bilimlarni egallab oldim. Uning xusuiyatlari va imkoniyatlarini va qayerda qanday ishlatilishi, shuningdek qachon esa undan foydalanmaslik kerakligini bilib oldim.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati:

1. 
   w3schools.com sayti
   
2. 
   medium.com sayti
   
3. 
   wikipediya.org