No Slide Title

Ishlab chiqarish omillarining o`sishi

Mamlakat	1979	1997		2006	2006/1979
RIVOJLANGAN MAMLAKATLAR
Yaponiya	64, 218 dollar		77, 429 dollar	111, 615 dollar	1.74
Kanada	45, 294		61, 274	89, 652	1.98
Germaniya	50, 487		61, 673	87, 400	1.73
Frantsiya	53, 901		59, 602	85, 097	1.58
Italiya	43, 878		48, 943	73, 966	1.69
Qo'shma Shtatlar	40, 366		50, 233	73, 282	1.82
Ispaniya	29, 384		38, 897	51, 814	1.76
Buyuk Britaniya	27, 041		30, 226	44, 545	1.65
JADAL RIVOJLANAYOTGAN MAMLAKATLAR
Koreya	13, 002	26, 635		45, 235	3.48
Meksika	13, 681	14, 030		23, 921	1.75
Turkiya	8, 976	10, 780		20, 478	2.28
Braziliya	5, 807	13, 940		16, 650	2.87
Rossiya	5, 728	6, 246		16, 131	2.82
Tailand	3, 144	8, 106		11, 688	3.72
Xitoy	1, 114	3, 219		7, 485	6.72
Hindiston	2, 135	3, 094		5, 870	2.75

Jadval 7.1. Tanlangan mamlakatlarning kapital-mehnat nisbatlaridagi o'zgarishlar, 1979, 1997 va 2006 (1990 yildagi Xalqaro Dollar Narxlarida)

Ishlab chiqarish omillarining o`sishi

Jadval 7.2. Kapitalni chuqurlashtirishdan bir ishchiga ishlab chiqarish hajmining o'sishi. Texnologik rivojlanishlar va Samaradorlikning yaxshilanishi, 1965-1990 yillar

		Har bir ishchiga to`gri keladigan ishlab chiqarishning o'sishiga qo'shilgan hissa
Mamlakat	Bir ishchiga ishlab chiqarish hajmi, Foiz o'zgarishi	Kapital Chuqurlashishi		Texnologiya rivojlanishi	Samaradorlik o'zgartirish
RIVOJLANGAN MAMLAKATLAR
Qo'shma Shtatlar	31.1	19.3	9.9		0,0
Yaponiya	208.5	159.9	15.2		3.1
Germaniya	70.7	31.8	14.4		13.3
Frantsiya	78.3	47.2	16.3		4.1
Buyuk Britaniya	60.7	64.9	1.4		-3.8
Italiya	117.4	45.5	13.3		31.9
Kanada	54.6	18.6	11.7		16.7
Ispaniya	111.7	125.5	7.1		-12.3
JADAL RIVOJLANAYOTGAN MAMLAKATLAR
Meksika	47.5	66.7	2.1		-13.3
Hindiston	80.5	38.9	15.7		12.4
Koreya, Respublikasi	424.5	259.7	2.9		41.7
Argentina	4.6	59.3	1.8		-35.5
Turkiya	129.3	95.6	6.6		9.9
Tailand	194.7	104.1	12.6		28.3
Filippin	43.8	20.9	7.9		10.3
Chili	16.6	50.2	1.9		-23.9

Texnalogik rivojlanish

• 7.3 Texnalogik taraqqiyot
• Empirik tadqiqotlarga asosan -…
• mamlakatlarning aholi jon boshiga YaIM-i o`sishining asosiy qismi kapital va ishchi kuchining o`sishi emas balki texnalogik rivojlanishlarga to`gri keladi.
• Texnalogik rivojlanishning eng keng tarqalgan ta`rifi John Hicks tomonidan berilgan bo`lib, ular Hicksian texnik taraqqiyot turlari deb ataladi.
• 2.3A Neytral, Mehnat-Tejamkor, va Kapital-Tejamkor Texnalogik Rivojlanish
• Barcha texnik taraqqiyot (uning turidan qat'i nazar) har qanday ishlab chiqarish hajmida ishlab chiqarish uchun sarflanadigan mehnat va kapital miqdorini tejaydi(kamaytiradi).

Texnalogik rivojlanish

• Texnik taraqqiyot odatda neytral, mehnatni tejaydigan yoki kapitalni tejaydigan turlarga bo`linadi.
• Neytral TR – ishchi kuchi(L) va kapital(K)ning unumdorligini bir xilda oshiradi, va natijada ishlab chiqarishda L-ning K-ga almashtirilishi amalga oshmaydi. Ma`lum bir hajmdagi mahsulotlar endi kamroq resurslar orqali ishlab chiqarish imkoni bo`ladi.
• Mehnat-tejamkor TR – Kapital(K)ning ishlab chiqarish samaradorligini ishchi kuchi(L) unumdorligidan ko`ra ko`proq oshishiga olib keladi. Natijada mahsulot ishlab chiqarishda ko`proq K sarflangan holda ishchi kuchi(L) tejaladi.
• Kapital-tejamkor TR – ishchi kuchi(L)ning ishlab chiqarish unumdorligini Kapital(K) samaradorligidan ko`ra ko`proq oshishiga olib keladi. Natijada mahsulot ishlab chiqarishda ko`proq L sarflangan holda Kapital(K) tejaladi.
• Shuni esda tutingki, berilgan ishlab chiqarishda endi ishchi kuchi(L) va kapital(K) birliklari kamroq, lekin yuqoriroq L/K nisbat (yoki kamroq K/L) bilan ishlab chiqarilishi mumkin.

Neytral Texnalogik Rivojlanishda PPF(IICH)

• Shuni yodda tutingki – barcha turdagi texnalogik rivojlanish aholining yashash darajasini savdo bo`lmagan sharoitda ham oshirish imkonini beradi.

Ishlab chiqarish omillarining o`sishi

Mamlakat	1979	1997		2006	2006/1979
RIVOJLANGAN MAMLAKATLAR
Yaponiya	64, 218 dollar		77, 429 dollar	111, 615 dollar	1.74
Kanada	45, 294		61, 274	89, 652	1.98
Germaniya	50, 487		61, 673	87, 400	1.73
Frantsiya	53, 901		59, 602	85, 097	1.58
Italiya	43, 878		48, 943	73, 966	1.69
Qo'shma Shtatlar	40, 366		50, 233	73, 282	1.82
Ispaniya	29, 384		38, 897	51, 814	1.76
Buyuk Britaniya	27, 041		30, 226	44, 545	1.65
JADAL RIVOJLANAYOTGAN MAMLAKATLAR
Koreya	13, 002	26, 635		45, 235	3.48
Meksika	13, 681	14, 030		23, 921	1.75
Turkiya	8, 976	10, 780		20, 478	2.28
Braziliya	5, 807	13, 940		16, 650	2.87
Rossiya	5, 728	6, 246		16, 131	2.82
Tailand	3, 144	8, 106		11, 688	3.72
Xitoy	1, 114	3, 219		7, 485	6.72
Hindiston	2, 135	3, 094		5, 870	2.75

Jadval 7.1. Tanlangan mamlakatlarning kapital-mehnat nisbatlaridagi o'zgarishlar, 1979, 1997 va 2006 (1990 yildagi Xalqaro Dollar Narxlarida)

Ishlab chiqarish omillarining o`sishi

Jadval 7.2. Kapitalni chuqurlashtirishdan bir ishchiga ishlab chiqarish hajmining o'sishi. Texnologik rivojlanishlar va Samaradorlikning yaxshilanishi, 1965-1990 yillar

		Har bir ishchiga to`gri keladigan ishlab chiqarishning o'sishiga qo'shilgan hissa
Mamlakat	Bir ishchiga ishlab chiqarish hajmi, Foiz o'zgarishi	Kapital Chuqurlashishi		Texnologiya rivojlanishi	Samaradorlik o'zgartirish
RIVOJLANGAN MAMLAKATLAR
Qo'shma Shtatlar	31.1	19.3	9.9		0,0
Yaponiya	208.5	159.9	15.2		3.1
Germaniya	70.7	31.8	14.4		13.3
Frantsiya	78.3	47.2	16.3		4.1
Buyuk Britaniya	60.7	64.9	1.4		-3.8
Italiya	117.4	45.5	13.3		31.9
Kanada	54.6	18.6	11.7		16.7
Ispaniya	111.7	125.5	7.1		-12.3
JADAL RIVOJLANAYOTGAN MAMLAKATLAR
Meksika	47.5	66.7	2.1		-13.3
Hindiston	80.5	38.9	15.7		12.4
Koreya, Respublikasi	424.5	259.7	2.9		41.7
Argentina	4.6	59.3	1.8		-35.5
Turkiya	129.3	95.6	6.6		9.9
Tailand	194.7	104.1	12.6		28.3
Filippin	43.8	20.9	7.9		10.3
Chili	16.6	50.2	1.9		-23.9

Iqtisodiy o`sish va Savdo: Kichik mamlakat misolida

• 7.4A O'sishning savdoga ta'siri
• Rivojlanish natijasida ishlab chiqarish va iste'mol o'zgargadi, bu esa mamlakatning xalqaro savdoni amalga oshirish istagini yoki qiziqishini ham o'zgartirishi mumkin, masalan, mamlakat:
• savdo qilishga istagini oshirishi (u ko'proq eksport va import qilishni xohlashi mumkin) yoki
• savdo qilish istagini pasaytirishi (kamroq eksport qilishni va import qilishni xohlashi mumkin) mumkin.
• Bu ishlab chiqarishning o`sishi va iste'molning o`zgarishiga bo`gliq, ya`ni
• neytral -
• protrade yoki
• antitrade bo`lishi mumkin,
• Ushbu o`zgarishlar mamlakatning SAVDO SHARTlariga ham ta`sir qiladi

Iqtisodiy o`sish va Savdo: Kichik mamlakat misolida

• 7.4A O'sishning savdoga ta'siri
• Savdo hajmining qancha bo'lishi mamlakatning eksport qilinadigan va import qilinadigan tovarlari ishlab chiqarishining o'sish sur'atlariga va xalqning iste'mol tanloviga bog'liq.
• Ishlab chiqarish protrade (ya`ni savdo niqo`llab quvvatlovchi) agar mamlakatning eksport qilinadigan tovarlari niishlab chiqarish uning import qiladigan tovarlarini ishlab chiqarishdan tezroq va ko`proq o`sib borsa.
• Aks holda antitrade yoki neytral deyiladi
• Iste`mol pro-savdo (ya`ni savdo qo`llab quvvatlovchi) agar mamlakatning import qilinadigan tovarlarining iste`moli uning eksport qiladigan tovarlarining iste`molidan proprsional ravishda ko`proq oshsa.
• Aks holda antitrade yoki neytral deyiladi

Iqtisodiy o`sish va Savdo: Kichik mamlakat misolida

• Agar mamlakatda iste`mol ham ishlab chiqarish ham protrade bo`lsa unda savdo ishlab shiqarishga qaraganda tezroq oshadi.
• Agar mamlakatda iste`moli ham ishlab chiqarish ham antitrade bo`lsa, unda savdo, ishlab shiqarishga qaraganda sekinroq oshadi.

Iqtisodiy o`sish va Savdo: Kichik mamlakat misolida

Iqtisodiy o`sish va Savdo: Kichik mamlakat misolida

	Aholisi (million)	Yer maydoni (kv. km)	GNI (milliard dollar)	Aholi jon boshiga Yalpi daromad ($)	O'rtacha o'sish Yalpi daromad darajasi (%) (2000-2010)
Xitoy	1, 338	9, 598	10,132	7,570	10.8
Hindiston	1, 171	3, 287	4,171	3,560	8.0
Braziliya	195	8, 515	2,129	10,920	3.7
Rossiya	142	17, 098	2,721	19,190	5.4
Janubiy Afrika	50	1, 219	514	10,280	3.9
AQSH	310	9, 632	14,562	47,020	1.9
Yevropa Ittifoqi - 27	501	4, 308	15,870	31,677	2.1
Yaponiya	127	378	4,432	34,790	0.9

Jadval 7.3.Yangi va an'anaviy iqtisodiy gigantlarning iqtisodiy hajmi (2010 yil)

Yakunlov savollari:

• Iqtisodiy o'sish omillariga nimalar misol bo`ladi?
• Ishlab chiqarish omillarining o`sishi(kapital va ishchi kuchi)
• Texnalogik rivojlanish
• Iqtisodiy o`sish chizmada nima bilan tasvirlanadi?
• PPF
• PPF nima?
• mamlakat ichida mavjud bo`lgan barcha resurlardan to`la samarali va so`nggi texnalogiyalar asosida foydalangan holda ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi
• Kapital nima?
• texnika, zavodlar, ofis binolari, transport va aloqa vositalari kabi inson tomonidan ishlab chiqarilgan barcha ishlab chiqarish vositalarini, shuningdek, ishchi kuchini o'qitish va malakasini oshirishni ham o`z ichiha oladi.

Yakunlov savollari:

• Iqtisodiy o'sish turlari?
• Balanslangan(muvozanatli) o`sish
• Balanslanmagan(muvozanatlashmagan) o`sish
• Ribchinski Theoremasiga asosan?
• Bir ishlab chiqarish omilining ko`payishi ushbu omilni ko`p talab etadigan mahsulot hajmining ko`proq o`sishiga va boshqa bir mahsulotning hajmi kamayishiga olib keladi.
• Jon Xiks nimaga ta`rif bergan?
• Texnalogik taraqqiyotga
• Jon Xiksga asosan texnalogik taraqqiyotning necha turi mavjud
• 3 turi: Neytral, Mehnat-tejovchi va Kapital-tejovchi texnalogik taraqqiyot

Yakunlov savollari:

• Ushbu chizma qaysi tur o`sishni ko`rsatadi?
• Neytral texnik taraqqiyot
• Balanslangan(muvozanatli) o`sish

• Iqtisodiy o`sish savdoga qanday ta`sir ko`rsatishi mumkin?
• Protrade, antitrade , neytral
• Kichik mamlakat deganda nimani tushunasiz?
• Uning savdo hajmi jahon narxlariga ta`sir qilmaydi)

Yakunlov savollari:

• Quyidagi shartlar asosida mamlakatning PPF-sini chizing?
• 1) mamlakat kichik mamlakat
• 2) faqat kapital ikki marta oshdi
• 3) o`sish protrade-mi yoki antitrade?
• 3) o`sishdan so`ng 150Y mahsulot eksport qilinmoqda
• 4) O`sishdan keyingi Savdo uchburchagini tasvirlang va u qanday o`zgardi?

Yakunlov savollari:

• Shimoliy Koreya va Janubiy Koreya 1950 yillarda asosan yopiq mamlakatlar edi. Ikkalasi ham juda nochor va past iqtisodiy o`sishga ega edi.
• 1960 yillardan boshlab Shimoliy Koreya yopiq iqtisodiy siyosatni amalga oshirishda davom etdi, aksincha Janubiy Koreya ochiq iqtisodiy siyosatni qo`llab quvvatladi. Natijada 1970-2012 yillar orasida kishi boshiga ishlab chiqarish Sh. Koreyada turg`unlikni boshdan kechirdi, Aksincha J. Koreyada kishi boshiga ishlab chiqarish sakkiz barovarga oshdi.
• Savol: Ushbu ikki mamlakatlar orasidagi turmush darajasining farqi ochiqlik siyosati sabablimi yoki texnalogik rivojlanish sabablimi? Sizningcha qaysi birining ta`siri yuqori

Iqtisodiy o`sish va Savdo