Nókis filiali 2a kánshilik isi topari studenti Dilanova Bekayimniń

Kilogramm (qısqasha : kg) SI massa ólshem birligi bolıp tabıladı. Ol xalıq aralıq kilogramm etaloniga teń, dep tariyplanadi. 1 kg 1000 grammga teń. Xalıq arasında kilo dep ataladı. Daslep, normal atmosfera basımında 1 litr taza suwdiń 4 °S dagi massasın 1 kilogramm dep atawǵan.

Kilogramm (kilo... hám gramm) — Xalıq aralıq birlikler sisteması SIda massa ólshem birligi. kg menen belgilenedi. 1 dm3 (4° li) taza suw massasına teń. Parij qasında jaylasqan Sevr sh. dagi Xalıq aralıq ólshew hám táreziler byurosida saqlanatuǵın diametri hám ball. 39 mm li platina-iridiy (90 % Pt, 10% lr) dıń cilindr formasındaǵı krtishmasi K. etaloni retinde qabıl etilgen (1889 ). K. dıń úles birligi gramm keń qollanıladı : 1 g = 0, 001 kg.[1]

Házirgi kúnde kilogramm — SIda insaniyat tárepinen jaratılǵan birden-bir deneden ibarat bolǵan etalon bolıp tabıladı.

Sekund, Sekund (belgileniwi: s) — SI xalıq aralıq birlikler sistemasınıń ólshew birliklerinen biri esaplanıp, waqtın o'lchaydi.

Sekund, sekunda (lot. secunda divisio — ekinshi bolıw ) — 1) waqıt ólshem birligi. s, sek menen belgilenedi. S. ortasha Quyash sutkasınıń 1/86400 bólegine teń: 1 sek = 1/60 min = saat. 20 -ásir 30 jıllarında kvars saatı járdeminde Jerdiń óz o'qi átirapında tegis emes háreketleniwi tastıyıqlandi. Sol tiykarda, Xalıq aralıq astronomiya sovetiniń usınısına kóre, 1960 y. oktyabr ayında Parijda bolıp ótken 11 Xalıq aralıq ólshew hám salmaqlıq bas konferensiyası waqtıniń tiykarǵı ólshem birligi — efemerid S. dıń jańa tariypini qabılladı. Oǵan kóre, S ólshewi etip 1900 tropik jıl (qarang Jıl ) dıń 0 yanvar, efemerid waqıt menen saat 12 dagi 1/31556925, 9747 bólegi qabıllandı. Molekulyar hám atom saatları payda bolıwı menen 1967 y. 13 Xalıq aralıq ólshew hám salmaqlıq bas konferensiyasında atom S. ining dawamliligi etip, sırtqı maydandıń tolqınlanıwı nol bolǵanda birden-bir turaqlı izotop seziy l33 Cs atomlarining málim energetikalıq satxlar arasında ótiwine uyqas nurlanıwınıń 9192631770, 0 dáwiri alındı (útirden keyingi nol bul sannıń kelesinde ózgermeytuǵınlıǵın biddiradi); 2) tegis múyesh ólshem birligi (qarang Gradus ). 60~2 gradusqa yamasa 60~' minutqa teń, 1 S. (") menen belgilenedi.[1]