Nókis filialí «Programmalıq injiniring» baǵdarı

1-súwret. Elektr ólshew qurallarınıń klası.

• 
  Dárejelew xarakteristikası (DX) dep eksperiment jolı menen ólshew qural jumısı hám kiriw signalı arasındaģı baylanısqa aytıladı. Bul xarakteristika – analitik, grafik hám keste kóriniinde beriliwi múmkin. DX ishki hám sırtqı sebepler tásirinde ózgeriwi múmkin.
  
• 
  Ólshew quralı qáteligi – onıń tiykarģı metrologiyalıq xarakteristikası.
  
• 
  Tiykarģı qátelik – bul ólshew quralınıń normal ekspluataciya shárayatındaģı qáteligi.
  

Ekspluataciyanıń normal shárayatı:
Xana temperaturası 293 ± 5K yaki 20 ± 5° C;
Hawanıń salıstırmalı ıģallıģı 65 ± 15% (20°C da)
Tarmaq kernewi 220V ± 10% jijılıǴı 50 Hz±1%
Atmosfera basımı 97,4 ÷ 104 KPa
Tiykarģı hám qosımsha qáteliklerdi ajratıw quramalı bolanģı ushın ólshew quralın salıstırıw normal shárayatlarda ótkizıledi.

• 
  Qosımsha qátelikde tiykarģı qátelik sıyaqlı (absolyut, salıstırmalı hám keltirılgen qátelikler) kóriniske iye boladı.
  
• 
  Túrli tásir etiwshi faktorlar tárepinen júzege kelgen qosımsha qátelikler bólek bir normalanadı.
  

1.2. Ólshew quralları, túrleri hám xarakterleri
Bul ásbaplardıń keń klassifikaciyası operaciya usılına, energiya aylanıw usılına hám tómennen berilgen signal nátiyjesine tiykarlanadı. Olar tómendegiler:
1. Awıwshı strelkalı hám nol kórsetkishli ásbap
2. Analog hám cifrlı ásbap
3. Aktiv hám aktiv emes ásbap
4. Avtomatik hám qol menen basqarılatuģın ásbap
5. Anıq hám ekinshi dárejeli ásbap
6. Baylanısqan hám baylanıspaģan ásbap
7. Kóp funkciyalı ásbap
Texnikalıq sistemalardıń ekspluataciyasında tiykarınan elektr ólshew ásbapları qollanıladı.
Elektr ólshew ásbaplar tómendegishe xarakterlenedi: ólshew diapazonı, qáteligi, sezgirligi, ólshenip atırģan shama dereginen alatuģın quwatlılıģı, kórsetkishlerdiń tásir etiwshi shamalarģa baylanıslılıģı (qorshap turģan ortalıq temperaturası, iymektiń forması hám ólshenip atırģan tok yamasa kernew jıllılıģı hám basqalar).
Klassifikaciyalaw ólshenetuģın túrli shamalar ushın túrli jumıs bolģan ulıwma belgiler boyınsha ámelge asırıladı.
a) xarakter boyınsha;
b) ólshew usılları boyınsha;
v) ólshew nátiyjelerin ańlatıw usılları boyınsha;
g) paydalanılģan ólshew usılı boyınsha.
Ólshenip atırģan shamanıń waqıtqa ģárezliligi xarakteri boyınsha ólshewler statikalıq hám dinamikalıq boladı.
Statikalıq ólshew, bunda ólshenip atırģan shama ózgermes boladı.
Dinamikalıq ólshew, bunda ólshenip atırģan shama waqıtqa ģárezli boladı.