5) nutq sur’atini rivojlantirish;
6) nutqning ifodaliligini shakllantirish;
7) nutqiy aloqa ko‘nikmalarini shakllantirish;
8) nutqiy eshitish ko‘nikmalarini shakllantirish;
9) nutqiy nafas olishni shakllantirish;
10)
o‘z fikrini erkin va izchil bayon etish ko‘nikmasini shakllantirish.
Maktabgacha yoshdagi bolalarning nutqini rivojlantirish xilma-xil faoliyat turlarida
amalga oshadi:
1) tabiat ob’ektlari bilan tanishtirish mashg’ulotlarida;
2) badiiy asarlar bilan tanishtirish mashg’ulotlarida;
3) savodga o‘rgatishda;
4) o‘yin faoliyatida;
5) ijtimoiy foydali mehnat jarayonida turli ishlarni bajarish asosida.
Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarning nutqini rivojlantirish quyidagi qonuniyatlarni
hisobga olishni talab etadi:
1) ona tilida nutqni idrok etish qobiliyati bola nutq organlarining mashqiga
bog’liq;
2) nutq ma’nosini tushunish bola tomonidan umumlashtirishning turli
darajasining leksik va grammatik til belgilari o‘zlashtirilishiga bog’liq;
3) nutq me’yorini o‘zlashtirish bolada tilni his etishning rivojlanganligiga
bog’liq.
Shuningdek, maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalar nutqini rivojlantirishda tovush
madaniyati alohida o‘rin tutadi. Nutqning tovush madaniyati o‘z mohiyatiga ko‘ra nutq
madaniyatining tarkibiy qismidir.
Maktabgacha yoshdagi bolalarda nutqning tovush madaniyatini shakllantirish uchun
quyidagi vazifalarni hal etish lozim:
1) bolalarning fonematik eshitishi, mazkur sur’at va ohangni idrok eta olish qobiliyatini
asta-sekin rivojlantirib borish;
2) artikulyatsion apparatni rivojlantirish;
3) iboralar vositasida erkin gapira olish qobiliyatini shakllantirish;
4) muomala sharoitiga bog’liq ravishda ovoz balandligi yoki pastligini boshqara olishni
tarbiyalash;
5) ona tilidagi barcha tovushlarni to‘g’ri talaffuz qilishga o‘rgatish;
6) har bir tovush, shuningdek, so‘z va iboralarni aniq va ravon talaffuz qilish;
7) so‘zlarni adabiy til orpoefiyasi qoidalariga muvofiq talaffuz qilishga o‘rgatib borish;
8) nutqning maromli sur’atini shakllantirish;
9) nutqning ohangdor va ifodali bo‘lishiga erishish
16
.
Nutqning
tovush
madaniyatini
shakllkntirish
bolalarning
boglanishli
nutqini
rivojlantirishda muhimdir. Bolalar ko‘pincha s-z, p-f, p-b, u-o‘, x-h, q-g’ tovushlarini to‘gri
talaffuz qila olmaydilar. nutq jarayonida ketappan – ketayapman, Hojahon – Shohjaxon, Yustam
– Rustam, qalga – qarg’a kabi talaffuz etishga yo‘llash, ovoz balandligiga, tovush sur’atiga
e’tibor berish metodik jihatdan muhim ahamiyatga ega. Ba’zi bolalar o‘zidan kichiklarni jerkib,
ovozini ko‘tarib muomala qiladilar. Shunda ularni talaffuziga, nutq madaniyatiga e’tibor qilish,
meyorda so‘zlab, muomala qilishga o‘rgatish zarur. Chunki bolalikda tarkib topgan muomala
madaniyati inson umrining oxirigacha muhrlanib qoladi. Obrazli nutqni rivojlantirish keng
ma’noda nutq madaniyatining muhim tarkibiy qismi hisoblanadi. Bu o‘rinda
nutq madaniyati
Do'stlaringiz bilan baham: