Nizomiy nomidagi toshkent davlat

4. O‘yinchoqlarga qarab hikoya tuzishga o‘rgatish usullari. Suhbat jarayonida bolalar 
bilan  so‘zlashuvning  jonliligi  ko‘p  jihatdan  og’zaki  nutqqa  va  nutqiy  muloqotning  savol-javob 
shakliga xos bo‘lgan grammatik tuzilmalarining turlichaligi bilan bog’liqdir. Suhbat jarayonida 
bolalarda nutqiy muloqot ko‘nikmalarini shakllantirish zarur. 
Bolaga  mana  bunday  ko‘rsatma  berish  mumkin:  «Qisqa  javob  ber.  Batafsil  javob  ber 
(ammo to‘liq javob bilan emas)», ulardan so‘rash mumkin:  «Kim  qisqa javob bera oladi (yoki 
o‘rtog’idan  chiroyliroq  javob  bera  oladi)».  Zarur  holatlarda  pedagog  qo‘yilgan  savolga  keng 
qamrovli javob namunasini namoyish qilishi mumkin. 
Suhbatlarda  bolalar  keng  qamrovli  fikr  bildirishlari  va  bir-ikkita  so‘zdan  iborat  bo‘lgan 
javob  berishlari  mumkin  (Sizga  bog’  yoqdimi?  –  Ha.).  Bolalarni  keng  qamrovli  javoblarga 
savollarni  to‘g’ri  qo‘yish  orqali  yo‘naltirish  zarur:  «Bahorda  ob-havo  ko‘proq  qanday  bo‘ladi? 
Bu haqda aytib bering». 
Didaktik o`yin: «O‘yinchoqlar do‘koni» 
O‘yin  jarayonida  bolalarning  o‘tilgan  o‘quv  materialidan  nutqda  foydalana  olishlarini, 
savollar  berishlari  va  ularga  javob  qaytarishlari  hamda  hosil  qilinayotgan  vaziyatda  mustaqil 
nutqiy yechimlar topa olishlarini aniqlash zarur bo‘ladi.  
Bolalar  sotuvchining  oldiga  kelib,  o‘z  ismini  aytishi  va  o‘yinchoqning  rangi  va 
o‘lchamini  aytgan  holda  uni  olib  berishni  so‘rashi  kerak.  O‘yinchoqlar  bolalarning  bilimlari 
(ularning nomi, o‘lchami va rangi haqidagi) ga mos ravishda tanlanadi: qizil va sariq mashinalar, 
katta va kichik qo‘g’irchoqlar, kubiklar, sharlar, har xil rangdagi bayroqchalar va kuzovi yashil, 
kabinasi esa qora bo‘lgan bitta mashina. 
Sotuvchi  rolini  Sanjar  ismli  bola  ijro  etadi.  Bolalarga  ular  do‘kondan  xohlagan 
o‘yinchoqlarini  olishlari  mumkinligini  aytadi.  Sotuvchi  bilan  bolalar  o‘rtasida  taxminan  mana 
bunday dialog bo‘lib o‘tadi: 
Sotuvchi: Assalomu alaykum. 
Bola: Assalomu alaykum. 
Sotuvchi: Keling, ismingiz va sizga qanday o`yinchoq kerak? 
Bola: Mening ismim Alisher, menga sochi qora rangdagi Zumrad degan o`yinchoq kerak. 
Sotuvchi: Bu qizlar o`yinchog`i-ku. Uni qanday o`ynaysiz? 
Bola:  Bu  o`yinchoqni  singlim  Nargizaga  sovg`a  qilaman.  U  ham  Zumrad  kabi  aqlli  qiz 
bo`lishi uchun. 
Sotuvchi: Juda yaxshi o`ylabsiz. Bu fikringiz menga yoqgani uchun, qo`g`irchoqni sizga 
sovg`a qilishga moslab, o`rab beraman. 
Bola: Raxmat. 
Bolalar navbati bilan kelib, o‘zlariga yoqqan o‘yinchoqlarni so‘raydilar. Anvar kelganida 
esa  barcha  mashinalar  tarqatib  bo‘lingan  va  faqat  yashil  kuzov  va  qora  kabina  rangli  mashina 
qolgan edi. Alisher va Dilshod o‘rtasida quyidagi suhbat bo‘lib o‘tdi: 
Alisher: Salom Dilshod. 
Dilshod: Assalomu alaykum. 
Alisherr: Sen oying bilan o`yinchoqlar do`koniga bordingmi? 

---

Dilshod: Men oyimlarni o`yinchoqlar do‘koniga olib bordim. 
Alisher: Qanaqa o`yinchoq olding? 
Dilshod: Koptok. 
O‘yinning  tugashi:  Bolalar  dialogini  kuzatib  turgan  tarbiyachi,  ularni  boshqa 
mashg’ulotga  yo‘naltiradi.  Dialog  davomida  Dilshod  tomonidan  qilingan  nutqiy  g’alizliklar 
inobatga olinadi va kunning ikkinchi qismida Dilshod bilan individual ish olib boriladi.