Nizomiy nomidagi toshkent davlat

«O» tovushli so‘zlar ayta oladilar. 
Kerakli jihozlar:  
 
«O»  tovushi  bor  suratlar,  kubik:  bir tomoniga  labning  ochiq  holati  rasmi 
yopishtirilgan, boshqa tomonlariga unli harflar yopishtirilgan.  
 
Mashg’ulotning borishi: 
Tarbiyachi  bolalarning  tovushlar  haqidagi  bilimini  aniqlash  va  mustahkamlash  uchun 
savollar beradi. 
Tovushlarni nima qilamiz? 

---

(tovushlarni talaffuz qilamiz va eshitamiz) 
Tarbiyachi  bolalar  javoblarini  umumlashtiradi:  nutq  tovushlari  2  xil  bo‘ladi:  unli 
tovushlar va undosh tovushlar, Tovushlarni aytamiz, eshitamiz. 
Bugun biz «O» unli tovushi bilan tanishamiz. 
«O» tovushini talaffuz etganimizda quyidagi holat yuz beradi: 
Lablar aylana shaklida (dumaloqlangan) va bir oz oldinga chiqadi, tishlar dumaloqlangan 
lablar  bilan  berkiladi,  til  ildizi  bir  oz  yuqoriga  ko‘tariladi,  yumshoq  tanglay  tomoqning  orqa 
devoriga  siqilgan  bo‘lib,  burun  yo‘llarini  yopib  turadi,  havo  oqimi  og’iz  bo‘shlig’i  orqali  o‘tib 
ketadi, tovush boylamlari bog’langan bo‘lib, tebranadi va tovush hosil bo‘ladi. 
Unli  tovushlar  to‘siqqa  uchramaydi,  cho‘ziq  aytiladi.  Unli  tovushni  biz  qizil  rangda 
belgilaymiz (qizil kvadrat shaklni ko‘rsatiladi). Kubiklarning  (tarbiyachi kubikni ko‘rsatadi) bir 
tomoniga labning ochiq holati rasmi yopishtirilib belgilanadi. Siz kubiklarni o‘ynayotganingizda 
bilingki,  kubikning  bir  tomoniga  labning  ochiq  holati  rasmi  yopishtirilib,  qolgan  tomonlarda 
harflar  ko‘rsatilgan  bo‘lsa,  demak  bu  kubikdagi  harflar  unli  harflar  bo‘ladi.  Mana  qarang, 
kubikning  bir  tomoniga  labning  ochiq  holati  rasmi  yopishtirilib,  boshqa  tomonida  «O»  harfi 
yopishtirilgan. Demak, «O» harfi unli tovush ekanligini bildiradi.  
Xattaxta  tagligiga  uy  hayvonlari  rasmi  terib  qo‘yiladi  (qo‘y,  echki,  sigir,  buzoq,  ot)  va 
quyidagicha suhbat orqali ot so‘zi ajratib olinadi. 
- Uy hayvonlari nomini ayting. 
(qo‘y, echki, sigir, ot) 
Ular nima uchun uy hayvonlari deyiladi? 
(chunki ularni uyda odamlar boqadi, parvarishlaydi) 
Shu  hayvonlarning  qaysi  biri  nomida  «O»  tovushi  bor?  Aytib  ko‘rib  aniqlang-chi? 
(tarbiyachi o‘zi aytib yordam beradi: o-o-o t.) 
(Ot so‘zida «O» tovushi bor). 
- «O» tovushini talaffuz qilib, uning qanday tovush ekanini aniqlang. 
(o-o-o - o unli tovush ekan.) 
 - Qaerdan bildingiz? 
- «O» tovushi to‘siqqa uchramayapti, cho‘ziq aytilyapti. 
To‘g’ri:  «O»  tovushi  cho‘ziq  aytilyapti,  unli  tovush.  Ot  so‘zida  «O»  tovushi  so‘zning 
boshida kelyapti, «O» tovushi so‘z o‘rtasida ham, oxirida ham keladi. Masalan: sado, non.