Nizomiy nomidagi toshkent davlat

3. Bola tarbiyasida milliy o‘yinchoq va qo‘g’irchoqlarning roli.  Maktabgacha ta’lim 
muassasalarida  tarbiyalanuvchilarning  aqliy  tafakkurini  shakllantirish  turli  xil  vositalar  orqali 
amalga  oshiriladi.  Avvalo  tarbiyalanuvchilarning  aqliy  tafakkuri  har  xil  faoliyatlar  vositasida 
katta kishilarning mehnati bilan tanishtirish jarayonida (masalan, qo‘g’rirchoq yasash ishi), har 
xil  mashg’ulotlar  va  mashg’ulotlardan  tashqari,  ta’lim  berish  asosida,  mustaqil  topshiriqlarni 
bajarish  bilan  rivojlantirib  boriladi.  Bundan  tashqari,  har  xil  bayramlar,  turli  xil tadbirlar,  shoir 
va  yozuvchilarning  tavallud  topgan  kunlarini  nishonlash  jarayonlari,  san’at  vositalari,  bolalar 
badiiy  adabiyoti,  tasviriy  va  amaliy  san’at,  o‘yinchoq  va  o‘yin  materiallari,  ommaviy  axborot 
vositalari,  kino  va  turli  xil  multfil’mlar, xalq  og’zaki  ijodi  namunalari  bo‘lgan  ertaklar,  rivoyat 
va topishmoqlar, maqollar tarbiyalanuvchilarning aqliy rivojlanishiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Bu 
hamma  vositalardan  keng  ravishda,  izchillik  va  tizimlilik  asosida  foydalanib  borsagina  bolalar 
aqliy  tafakkurining  rivojlanishiga  samarali  ta’sir  ko‘rsatadi.  Masalan,  maktabgacha  ta’lim 
muassasalaridagi bolalar tafakkur va bilimlarini faqat o‘yin-mashg’ulotlarda yaxshi o‘zlashtirib 
oladilar.  Tarbiyalanuvchilar  tomonidan  o‘zlashtirib  olingan  aqliy  tafakkur  jarayoni  tasavvur  va 
tushunchalarni  ongli  ravishda  tushunib  yetishlari,  fikrlashlari  dastlab  mashg’ulotlarda, 
keyinchalik  o‘yin,  mehnat,  ayrim  topshiriqlarni  mustaqil  bajarishlari  orqali  amalga  oshiriladi. 
Ana  shunday  vositalardan  biri  maktabgacha  yoshdagi  (3-5  yoshli)  bolalar  aqliy  tavakkurini 
shakllantiruvchi asos qo‘g’irchoqlardir.  
Qo‘g’irchoqlar voqea, hodisa va jarayonning obrazli ko‘rinishidir. Qo‘g’irchoqlar milliy 
va  umuminsoniy  xususiyatlarga  egaligi  bilan  insoniyat  sivilizatsiyasida  yashagan  bo‘lib 
kelmoqda. Uning obrazlilik hususiyati maktabgacha yoshdagi bolalar aqliy tafakkurini, maqsadni 
shakllantirish  imkonini  beradi.  Bu  o‘rinda,  ta’kidlash  lozimki,  aqliy  tafakkur  tushunchasida 
bilish,  emotsional  va  anglash  tafakkuridan  shu  jihatlari  bilan  aqliy  tafakkur  farq  qiladi. 
Maktabgacha ta’lim sog’lom, har tomonlama yetuk bolalarni tarbiyalash uchun zaruriy tashkiliy, 
uslubiy,  psixologik  shart-sharoitlar  yaratadi,  bolalarni  maktabda  muntazam  ravishda  ta’lim 
olishga  tayyorlash  ota-onalar  davlat  va  nodavlat  maktabgacha  ta’lim  muassasalarida  amalga 
oshiriladi.  
Shunday shakllardan biri qo‘g’irchoqlar vositasida tarbiyalashdir.  
O‘zbek tilining izohli lug’atida qo‘g’irchoq - odamga yoki boshqa biror narsaga o‘xshatib 
yasalgan  bolalar  o‘yinchog’idir.  Shu  ma’noda  qo‘g’irchoq  o‘yinchoqning  bir  turi  va  har  turli 
ashyolardan yasaladi. Qo‘g’irchoqlarning to‘la, shartli va natural ko‘rinishlari bor.