Nizomiy nomidagi toshkent davlat

X_AB(1,2)=Ф (1,2) σ(1,2)

Elektronlarni gibridlanishi C atomida alohida o`rin tutadi.

C atomi ozroq energiya qa’bul qilib qo`zg`algan 4 valentlik holatga o`tadi. (1s<sup>2</sup>2s2p<sup>3</sup>) uglerodning bitta s- va uchta p- elektronlar ishtirokida hosil qilgan 4ta bog`ning energiyasi bir-hil(bir hil atomlar uchun), burchaklar 109° ga teng.

Uglerodda uch hil gibridlanish bo`ladi:

1. sp³ tipida gibridlanish. Molekula tetraedr shaklida bo`lib, fazoda yotadi. To`lqin funksiyasi quyidagicha ifodalanadi:

Ψgibrid= a·φs+bφp¹+cφp²+dφp³

a,b,c,d - o`zgarmas sonlar bo`lib normallanish shartidan topiladi.

3. 
   sp³ tipida gibridlanish, bunda bitta s va ikkita p-elektrondan 3ta sp² gibrid elektronlari
   

hosil bo`ladi. s,p<sup>2</sup> → 3(sp<sup>2</sup>) valent bog`lar o`rtasidagi burchak 120° molekula tekisligida yotadi. Gibrid elektronning to`lqin funksiyasi

Ψgibrid= a·φs+bφpx+cφpy

Gibridlanishning bu tipida C bitta π-bog` hosil qiladi.

M-n: etilen va unung gomologlari, trimetilbor (B(CH3)3), borkislotasi B(OH)3

bunday molekulalar tekislikda yotadi

3. sp tipdagi gibridlanish. Bunda bitta s va bitta p elektrondan 2ta sp gibrid elektronlar hosil bo`ladi. s,p → 2(sp)

Balent bog`lar orasidagi burchak 180° ga teng.Molekula chiziqli tuzilishga ega. sp tipdagi gibridlanishni beriliy, ruh, kadmiy, simob kabi elementlarning galogenli birikmalarida hosil bo`ladi. Uglerod birikmalaridan asetilen misol bo`ladi.