Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedogogika universiteti jismoniy tarbiya va sportda menejment hamda marketing

Strategik rejalashtirish bosqichlari

Firma dasturi

Firmaning maqsadi va vazifasi

Xo‘jalik portfelini rejalashtirish ish rejasi

Firmaning strategik o‘sishi

Firma dasturi:

Xar bir tashkilot, korxona biror-bir maqsadga erishish uchun faoliyat ko‘rsatadi. Firmaning aniq maqsadi, rejasi va dasturi boshidan ravshan va aniq bo‘ladi, lekin tashkilot o‘sish davrida va bozorda yangi mollarning paydo bo‘lishi dasturining aniqliligini yo‘qotadi, vaholanki dastur bosh-qaruvchilarini bunday holat qiziqtirmay qo‘yadi va bunga e’tibor ham berishmaydi. Firma boshqaruvchilari sharoitga mos ravishda yana maqsad sari o‘z faoliyatlarini yo‘naltiradilar. SHunda bir qancha savollar yuzaga keladi va bu savollarga ular javob topishga izlanishadi:

• 
  Bizning korxonamiz qanday o‘ringa ega?
  
• 
  Biz mijozlarimizni qanday tanlashimiz kerak?
  
• 
  Mijozlar bilan qanday muomalada bo‘lishimiz kerak?
  
• 
  Mijozlar nimalarni xohlaydilar?
  
• 
  Biz mijozlarga nimalar bera olamiz?
  
• 
  Korxonamiz kelajakda qanday bo‘ladi yoki qanaqa bo‘lishi kerak?
  

Bu kabi savollarga javob topish boshida oson tuyulishi mumkin, lekin haqiqatda bu juda qiyin bo‘ladi.
Rivojlangan firmalar dastlab bu savollarni har doim o‘z oldilariga maqsad qilib qo‘yadilar va javob topishga harakat qiladilar.
Ko‘pgina firmalar bu savollarga javob sifatida yozma ravishda rasmiy dasturlarni rejalashtirishadi va ishlab chiqarishadi. YAxshi ishlab chiqarilgan dasturlar firma xodimlariga mas’uliyatni his ettiradi va ko‘pgina imkoniyatlarning eshigini ochishga yordam beradi va ular natijasida maqsadga erisha oladilar. Dasturda aniq firmaning faoliyatini ifodalash shartdir. Faoliyat sohasiga quyidagi omillar kirishi mumkin:

• 
  Tovar mahsuloti;
  
• 
  Texnologiyalar;
  
• 
  Xaridorlar guruhi;
  
• 
  Xaridorlarning ehtiyojlari.
  

Bu omillar firma faoliyatini ishlab chiqarish nuqtai nazaridan ifoda etadi. Bir necha yil oldin Teodor Levett ta’kidlab o‘tgan ediki: “Korxonaning bozor iqtisodi nazariyasi jihatidan xarakteristikasi aniq va ravshan, to‘liqdir, tovar va texnologiya nazariy jihatiga korxonada xaridorning ehtiyoj va talablarini hisobga olish jihatidan qarashi kerak, tovar mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi jihatidan emas.
Tovar va texnologiya vaqt o‘tgan sayin baribir eskirib, talabga javob bermay qoladi. Vaholanki, bozor ehtiyoji va talab abadiy bo‘lib qolaveradi. SHunday ekan, logorifmik lineykalar ishlab chiqaruvchi faqatgina o‘z faoliyatini shu bilan chegaralab qolsa, bozorda yangi model, sifatli, turli-xil elektron mashinalarning paydo bo‘lishi natijasida bu firma bankrot bo‘lishi mumkin. Lekin bu ishlab chiqarishni amalga oshiruvchi boshqaruvchi inson ehtiyoj va talabga ko‘ra ish olib borsa, o‘zga faoliyatlarni yanada rivojlantirib boradi va korxonasiga anchagina daromad olib keltirishi mumkin.
Firmaning strategik o‘sishi. Mavjud bo‘lgan korxonalarga ishlab chiqarish kuchi strategik rejalashtirishda korxona qaysi yo‘nalishda kelajakda o‘z faoliyatini davom ettiradi va o‘zining butun imkoniyatilarini qaysi sohalarda olib bora olishi mumkin? kabi savollarga javob berish uchun firmaning o‘sishini quyidagi misolda ko‘rishimiz mumkin:
«Modern pablinishing kompaniyasi» matbuot nashr kompaniyasi bo‘lib, har oy jurnal bosib chiqaradi. Uning har bir ishlab chiqilgan tiraji 300 ming nusxadan iboratdir. Xaridorning ehtiyojini qondirish nuqtai nazaridan qaraganda firmaning marketing strategiyasi juda ham o‘zgaruvchandir. Bozorda yangi raqobatchi firmalarning paydo bo‘lishi tabiiy holda bu kompaniyaning strategik marketingiga ta’sir etadi. Firma kompaniyadan rejasining o‘zining strategik o‘sishini yaqin 10 yillikda ifoda etishiga harakat qiladi. Strategik o‘sishni 3 bosqichda tahlil asosida ishlab chiqish mumkin:
Birinchi bosqichda firma o‘zining bor imkoniyatlarini amalda qo‘llaydi-«Intensiv o‘sish imkoniyatlari».
Ikkinchi bosqichda firma integratsiya imkoniyatlarini boshqa marketing tizimidagi elementlar bilan bog‘laydi-«Integratsion o‘sish imkoniyatlari».
Uchinchi bosqichda esa firma o‘z imkoniyatlarini tashqaridan yangi yo‘nalishlarni va yangi sohalarni olib boradi-«Diversifikatsion o‘sish imkoniyati».
Bu kabi aniq o‘sish imkoniyatlarining firmaning faoliyati va rivojlanishining asosiy bosqichlaridir.
Bu kabi aniq o‘sish imkoniyatlarining uch yo‘nalishini quyidagi jadvalida ko‘rsatish mumkin.

2-jadval