Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedogogika universiteti jismoniy tarbiya va sportda menejment hamda marketing

6-Jadval
«Tovar-bozor» matritsasi

Tovarlar	Bozorlar
	Joriy	YAngi
Joriy	Bozorga chukurrok kirib borish strategiyasi Sotishni jadallashtirish YAngi xaridorlarni kidirish Rakobatchilarni sindirish Tovarni iste’mol soxasini kengayishi	Bozorni rivojlantirish strategiyasi YAngi bozorlar YAngi sotish xududlari Xalkaro bozorlar Tovarni ishlatilishini yangi soxalarini tuzish
YAngi	Tovarni rivojlantirish Uz kuchi bilan yangi tovar ishlab chikarish Bitimlarni rivojlantirish Litsenziya Maxorat bilan ayirboshlash	Diversifikatsiya Gorizontal Vertikal Konsentrik

Manba: Bagiev G.L. i dr. Marketing, M.:Piter, 2005

Jadvaldan kurinib turibdiki, firmaning afzalligini usish manbalarini uzashtirishni 4 ta asosiy strategiyalari bulishi mumkin:

1.bozorga chukurrok kirib borish strategiyasi;
2.tovarni takomillashtirish strategiyasi.
3.bozorni rivojlantirish strategiyasi;
4.diversifikatsiya.
Diversifikatsiyani 3 ta turi mavjud: gorizontal, vertikal va konsentrik.
Gorizontal diversifikatsiya deganda ilgarigi tovralarga uxshash ishlab chikarish, texnik, ta’minot va sotish sharoitlariga yakin bulgan tovarlarni ishlab chikarish tushuniladi.
Vertikal diversifikatsiya esa ilgarigi tovar ishlab chikarishni sotuv yunalishi sifatida xam tovar dasturini chukurligini ustirishni anglatadi. Masalan, gusht maxsulotlarini sotuvchi maxsus dukon mol etishtirishni va seleksiya buyicha ishlab chikarishni kullab-kuvvatlaydi.
Konsentrik diversifikatsiya korxona uchun yangi tovarni ishlab chikarishni kuzda tutadi.
YAngi tovarlarni ishlab chikish va kullash innovatsiya siyosatining tamoyil va uslublariga, xususan, tovar innovatsiyasi jarayoniga mos xolda amalga oshiriladi.
Tovar innovatsiyasi jarayoni 6 boskichni uz ichiga oladi:

• 
  yangi tovar xakida goyani kidirish
  
• 
  goyani tanlash
  
• 
  yangi tovar goyasini tijoratlashuvini iktisodiy taxlili
  
• 
  tovarni ishlab chikish
  
• 
  bozor sharoitida uni tajribadan utkazish
  
• 
  tovarni bozorga kullash
  

Tovar innovatsiyasi jarayoni yangi tovar xakida goyani kidirish bilan boshlanadi. YAngi tovar goyani kidirishni asosi bulib tovar xakidagi ichki va tashki goyalar manbai xisoblanadi.
Tashki tovar xakidagi goyalar manbaiga: savdo korxonalari, xaridor va iste’molchilar, rakobatchilar, yarmarka va kurgazmalar, tadkikot institutlari, ta’minotchilar, vazirliklar va boshka davlat institutlari kiradi.
Tovar xakidagi ichki goyalar manbaiga: marketing tadkikotlari bulimi, ishlab chikarish bulimi, marketing bulimini barcha kismlari, xalkaro iktisoiy xamkorlik bulimi, tovarni tayyorlash bulimi kiradi.
Tovar innovatsiyasi jarayoni boskichlari uz mazmuniga kura yangi tovarni rejalashtirish jarayonini ifodalaydi.
YAngi tovarni rejalashtirishning vazifasi mukobil variantlarni kidirish va ishlab chikishdan iboratdir.
YAngi tovarni rejalashtirish uchun turli uslublar kullaniladi. YAngi tovar xakida goyani baxolashda bozorni tadkik kilish va ijodiy uslublardan foydalaniladi.
Iktisodiy taxlil boskichida foydani solishtirish, zararsizlikni baxolash uslubi, xavf-xatar taxlili uslublaridan foydalaniladi. Tovarni ishlab chikish boskichlarida tovar ishlab chikish uslublari, tovar markasini ishlab chikish texnikasi uslublari, xarajatlarni xisoblash uslublari ishlatiladi.