Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedegogika universiteti abdullaeva qumri madjidovna tikuvchilik buyumlarini loyihalash va modellashtirish asoslari

Texnik qo’shimcha o'z navbatida 4 ga bo'linadi:

1. Minimal qo’shimcha.

2. Kiyim havati uchun.

3. Erkin harakatlanish uchun.

4. Texnologik.
Minimal qo’shimchada odamning hon aylanishih nafas olishih ovhat hazm bo'lishi hisobga olinadi.

Kiyim havati uchun qo’shimchada asosan ustki kiyimlar uchun ichidan necha havat kiyilishini hisobga olgan holda bo'shlih beriladi.

Erkin harakatlanish uchun qo’shimchada asosan kiyimni haerda kiyilishini hisobga olgan holda olinadih ya'ni kiyimning vazifasigah assortimentiga haraladi. Masalan: sahnada ashula aytadigan xonandaning kiyimiga nisbatanh hurilishda kiyiladigan ish kiyimida bir necha marta ko'p qo’shimcha bo'ladih chunki u erda odam ko'p harakatlanadi.

Texnologik qo’shimchada kiyimni tayyorlash jarayonida uning gazlamasi turigah halinligiga harab ishlov berilishigah ya'ni hotirmalarh issih hatlamlar bilan ishlov berish hisobga olinadi.

Konstruktiv-dekorativ qo’shimchalar o'z navbatida ikkiga bo'linadi:

- konstruktiv qo’shimcha;

- dekorativ qo’shimcha.

Konstruktiv qo’shimchalarda kiyimning bichimi hisobga olinadi. Masalan: kiyimning bichimi to’g’rih gavdaga sal yopishgan, gavdaga yopishgan va hokazo bo'ladi. Bu erda to’g’ri bichimli kiyimlarga yeng ko'p qo’shimcha beriladi.

Dekorativ qo’shimchalarda kiyim bezaklari uchun beriladigan qo’shimchalar hisobga olinadi. Masalan: burmalarh taxlamalarh bufflarh vafli va hokazolar uchun qo’shimcha beriladi.

Konstruktiv-dekorativ qo’shimchalar kiyimda doimiy bo'lmaydi. Ularning hiymati kiyim turigah uning bichimigah shakli va boshqalarga harabh ya'ni moda talabiga binoan o'zgaradi.

Kiyim loyihasi asosining chizmasini hisoblash qulay bo'lishi uchun:

umumiy

Қумумий = Қтех + Қкд
umumiy – bu umumiy qo’shimcha kiyimni gavdada bemalol turish qo’shimchasi deb ataladi va u huyidagilarga bo'linadi:

hk – ko'krak chizig’i bo'ylab gavdada bemalol turish qo’shimchasi;

Blh – bel chizig’i bo'ylab gavdada bemalol turish qo’shimchasi;

Bkh – bo'ksa chizig’i bo'ylab gavdada bemalol turish qo’shimchasi.

Yuhorida sanab o'tilgan qo’shimchalarning hiymati kiyim bichimiga bohlih bo'ladi. Masalan, gavdaga yopishib turadigan bichimli kiyimlar uchun gavdada bemalol turish qo’shimchasining hiymati minimal bo'lishi xarakterlidir

1-jadvalda kiyimni gavdaga turli darajada yopishib turishiga harab mo'ljallangan qo’shimcha hiymatlarning yihindisi berilgan.

Jadvaldan ko'rinib turibdiki, bir xil bichim uchun qo’shimcha minimal va maksimal bo'lar ekan. Bu holda qo’shimchaning hiymati gazlama halinligi va tarkibiga harab olinadi. Masalan, qo’shimcha mihdori yupha gazlamadan (ipak, shifon va hokazolar) tikiladigan ko'ylaklarda minimal; nisbatan o'rta halinlikdagi (ko'ylakli jun gazlamalar, trikotaj va boshqalar) gazlamalardan tikiladigan ko'ylaklar uchun o'rtacha; halin va zich to’qilgan (movut, triko va hokazo) gazlamalardan tikiladigan ko'ylaklar uchun maksimal darajada olinadi.

Old va ort bo'laklar bilan yaxlit bicqiladigan va reglan ko'ylaklarning loyihasini ishlab chihishda hk – qo’shimcha 1-2 sm ko'paytiriladi. handay bichim bo'lmasin yubkaning (shimning) bel chizig’i bo'ylab gavdada bemalol turish qo’shimchasi 1 sm gah bo'ksa chizig’i uchun 2 sm ga tyeng olinadi.

Kiyim gavdada yaxshi turishi va kiyganda qulay bo'lishi uchun qo’shimchalar fahat ko'krakh belh bo'ksa hismlaridagina emash balki boshha konstruktiv joylarda ham bo'lishi kerak.

Kiyim gavdada bemalol turishiga mo'ljallangan elka aylanasiga qo’shimcha – Eah ning hiymati 2-jadvalda keltirilgan.

2-jadval

Енг тури	Қўшимча миқдори см		Изоҳ
	Кўйлак	Жакет
Қўлга ёпишиб турадиган Тор Ўртача Кенгайтирилган Кенг Жуда кенг	3-4 4-6 6-7 8-10 10-12 12-14	4-55 55-75 75-95 95-115 115-135 135-155	Гавдага Ёпишиб турадиган бичим Гавдага сал ёпишиб турадиган бичим Тўғри бичим Тўғри бичим

Ko'krak chizig’i bo'ylab gavdada bemalol turish qo’shimchasi – hk quyidagicha hisoblanadi.

Кийим турлари

Кийимнинг гавдага ёпишиб туриш даражаси (силуэти)

Жуда ёпишиб турадиган

Ёпишиб турадиган

Ўртача ёпишиб турадиган

Бемалол турадиган

Трапеция турадиган

Шакли катта ҳажмли

Кк

БлК

БкҚ

Кк

БлК

БкҚ

Кк

БлК

БлҚ

Кк

БлК

БкҚ

ҚҚ

БлҚ

БкК

ҚҚ

БлҚ

БқҚ

Кўйлак

2-2,5

0.5,5

0-0,5

3-4

2-3

1-1,5

4-5

3-4

2-3

6-7

7 дан ортиқ 4 дан ортиқ Моделга биноан конструктив аниқланади

5 дан ортиқ 3 дан ортиқ Моделга биноан конструктив аниқланади

4-5 5-7

7 дан ортиқ 5 дан ортиқ

Моделга биноан конструктив аниқланади.

Моделга биноан конструктив аниқланади. 8 дан ортиқ 7 дан ортиқ

Техник моделлаш жараёнида эришилади

Жакет

3-3,5

2-3

1-2

4-5

3-4,5

1,5-2,5

5-7

5-7

3-5

7-8

Masalan 1-jadvaldan hk q 5 sm

2-jadvaldan Eah q 6 sm.

hk q Orkh Q Eo'kh Q Olk,
Orkh – orha bo'lak kengligi bo'ylab gavdada bemalol turish qo’shimchasi;

Eo'kh – yeng o'mizi kengligi bo'ylab gavdada bemalol turish qo’shimchasi;

Olkh – old bo'lak kengligi bo'ylab gavdada bemalol turish qo’shimchasi.

Eo'k, q 0h5Ea, q 0h5x6 q 3 sm

hh – Eo'k,q 5 – 3 q 2 sm

U holda Orkh q 1 smh Olkh q 1 sm kelib chihadi.