Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universitetti ergasheva g. S., M. Nataqulova

3-M AVZU: TA D Q IQ O T N A T IJA L A R IN I ST A T IST IK T AXLIL
Q ILISH . STA TIST IK X A R A K TE R IST IK A
Reja
1. Ilmiy tadqiqot va uning natijalari.
2. T adqiqot natijalariga statistik yondashish va natijalar
tahlili.
3.
Statistik kuzatish va statistika talablari.
4. Statistik tahlil, statistik prognoz va statistik xarakteristika.
5.Statistik xarakteristika. Im iy tadqiqot natijasi haqida
m a'lum otlar turlari.
Tayanch tushuncha va bilimlar: 
ilmiy tadqiqot, referat,
avtoreferat, monografiya, dissertatsiya, statistika. statistik tahlil,
statistik kuzatuv, statistik prognoz, statistik xarakteristika
, 
gipoteza.
l.Im iy tadqiqot natijasi haqida m a'lum otlar turlari. 
Har
qanday ilmiy tadqiqot natijasi - umumiy boylik va mulkdir. Ular har 
xii yo'llar bilan butun jam oa e'tiboriga yetkazilishi kerak, albatta eng 
avval shu sohada ishlovchi mutaxassislaming ishidir. Mutaxassislarga 
informatsiya berishning o'ta har xil shakllari mavjud. Ko'pchilik 
amaliyot quyidagi asosiy shakllarini ishlab chiqqan:
- ilmiy tadqiqot ishlari haqida hisobot, u 19600-74 GOST 
talablariga asosan tuziladi va deponirovka qilinishi mumkin;
- ixtiroga talabnoma;
- oynomalarda, institutlar ilmiy to'plamlarida yoki maxsus ilmiy 
ishlar to'plamlarida va shu kabilarda maqolalar;
- har xil ilmiy anjumanlarda ma'ruzalar;
- xabamoma, odatda 5-10 minut davomida qisqa xabarlar beriladi;
- obzor ish boshlashdan oldingi va shu kungacha tadqiqot olib 
borilayotgan yoki unga turdosh mavzular bo'yicha bajarilgan ilmiy 
tadqiqot natjjalarini odilona tanqidiy yig'ilmasi;
- referat - ilmiy tadqiqot ishlar natijalari haqida keltirilgan qisqa 
ma'lumot;
- avtoreferat - dissertatsiyaning qisqartirilgan mazmuni;
- monografiya - kitob, broshyura ko'rinishidagi ilmiy ishlar 
to'plami bo'lib, unda muayyan bir ilmiy masala yoki muammo 
yoritilib, uning yechimlari va yechilish usullari keltiriladi;
152

---

- dissertatsiya - mustaqil yoki ilmiy rahbar rahbarligida yoki 
maslahatchiligida bajariladigan ilmiy tadqiqot ishi bo'lib unda u 
dolzarb ilmiy masala yoki muammoning yangi yechimlari hal qilinish 
usullari keltiriladi va ilmiy unvon olish uchun uni ilmiy jam oa oldida 
himoya qilinadi.
Ilmiy tadqiqot natijalari bo'yicha ma'lumotlarning yuqorida 
keltirilganlardan boshqa ham ko'pgina shakllari ham mavjud. Ilmiy 
ma'lumotlarning keng ko'lamda ommalashtirilish maqsadida turli 
doirada 
(ilmiy 
muassasa, 
respublika, 
xalqaro 
va 
boshqa) 
simfoziyumlardan keng foydalanilib kelinmoqda. Bugungi kunda 
ilmiy tadqiqotlar natijalari, ilmiy yangiliklar va boshqa turdagi 
ma'lumotlami keng ommaga jahon hamjamiyatiga yetkazishda 
internet tizimidan foydalanish joriy qilingan.
Ilmiy tadqiqot ishining har qanday informatsion materiali aniq 
talabga javob berishi kerak:
- kompozitsiyasi (ko'rilishi) aniq bo'lishi;
-tushuntirilishi mantiqiy ketma-ketlikni ta'minlashi;
-muallifning ilgari surayotgan farazining himoyasini asoslovchi 
dalillar ishonarli bo'lishi;
-yangi holatlami ifodalanishi aniq qisqa qaytarishlarsiz bo'lishi: 
-ishining umumiy natijalari hamda undagi yangiliklar aniq va bir- 
biridan ajratilgan holda tushunarli darajada keltirilishi;
-xulosalar o'z tasdig'iga ega, qisqa va aniq qayd qilingan, shu 
bilan birga umumiy va bugungi kunda ma'lum bo'lgan materiallar 
hamda xulosalardan holi bo'lishi;
- ilmiy va amaliy xarakterdagi ishlanmalar takliflar asoslangan va 
real bo'lishi kerak.
Tadqiqot uslubi, mazmuni va natijalari tadqiqot xarakteridan kelib 
chiqqan holda ketma-ket keltiriladi. Uslub asoslangan va batafsil 
yozilgan bo'lishi kerak. Nazariy bo'limida matematik xulosalami 
barcha oraliq amallar bilan keltirish shart emas. Zarur bo'lgan hollarda 
ulami ilovada keltiriladi.
Ekspriment natijalari keltirilganda uning aniqligi va ishonchligi 
ham keltirilishi kerak. Natijalar tahlili qismi nazariy va eksprimental 
tadqiqotlar natijalari taqqoslanadi. Hisobotda tajriba natijalari jadval 
yoki 
grafik ko'rinishda keltirilgan bo'lsa, 
ulardagi 
miqdoriy 
ko'rsatkichlami takroran tushuntirish shart emas. Ulami o'zgarish 
qonuniyatlari sabablarini ochib beriladi[20].
153

---