Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zamonaviy uzluksiz ta

ВЕТЕРИНАРИЯ МЕДИЦИНАСИ ТАЪЛИМИ СИФАТИНИ ОШИРИШГА ОИД 
 
Эргашова Ш.И. – CамВММ, Узбекистан. 
Халқимиз турли хил касалликларни доривор ўсимликлар асосида даволаш бўйича 
ўзининг кўп асрлик тажрибасига эга. Сўнгги йилларда доривор ўсимликларни муҳофаза 
қилиш, табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш, доривор ўсимликлар етиштириладиган 

---

 ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
492 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ 
плантациялар ташкил этиш ва уларни қайта ишлаш борасида изчил ислоҳотлар ўтказишга 
эҳтиёж сезилмоқда. 
Асрлар оша бизга шифобахш ўсимликларнинг таърифи ва уларнинг инсон 
саломатлигини яхшилашда қўлланилишига доир кўпгина илмий асарлар етиб келган. Дунё 
тиббиёт фани ривожига улкан ҳисса қўшган мутафаккир аждодимиз Абу Али ибн Сино (980-
1037) тиббиёт масалаларига доир 20 дан ортиқ илмий асарлар ёзиб қолдирган. Олим 20 
йиллар давомида ўтказган тиббий амалиётида тўплаган тажрибалари асосида 5 жилдлик “Ал-
қонун” (“Тиб қонунлари”) асарини яратган, бу асар асрлар мобайнида нафақат Шарқда, 
балки Ғарбда ҳам шифокорлар учун ҳамон дастурил амал бўлиб хизмат қилмоқда.
Китобда 500 дан ошиқ доривор ўсимликлар ҳамда улардан тайёрланган 40 дан ошиқ 
доривор воситалар ҳақида маълумотлар келтирилган. Олимнинг бу машҳур асари кўпгина 
хориж тилларига ўгирилган ва чоп этилган, лотин тилининг ўзида 16 марта қайта-қайта чоп 
этилган бўлиб, ҳозирги даврда ҳам бу китоб ўз аҳамиятини йўқотмаган [3]. 
Ўз замонасининг етук энциклопедист олими Абу Райҳон Берунийнинг (973-1048) 
астрономия, математика, физика, минералогия, геодезия, география ҳамда табиий фанлар 
тараққиётига қўшган ҳиссасиниҳоятда улкандир. Беруний яратган илмий асарларининг 
орасида энг муҳими ва ҳажм жиҳатидан каттаси “Китоб ас-сайдана фи-т-тибб” (Тиббиётда 
фармакогнозия) китоби ҳисобланади. Бу асарда ўша даврларда Шарқ табобатида 
қўлланилган 674 та доривор ўсимликлар ва 90 та доривор ўсимлик маҳсулотлари ҳақида 
маълумотлар мавжуд. “Сайдана”да тилга олинган доривор ўсимликларни номи 750 тага 
етади [4]. 
Узоқ вақтлар давомида бутун дунё халқларининг асосий доривор воситалари 
шифобахш ўсимликлар хом-ашёси асосида тайёрланиб келинган. Шифобахш ўсимликлар 
заҳарли эмас, ёки кам заҳарли, энг асосийси, асорат қолдирмайди, улар таркибида биологик 
фаол моддалар кўп ва инсон, ҳайвон организмига узоқ вақт даволовчи таъсирини ўтказиб 
туради.
ХХ асрда синтетик кимё жадал ривожланди, синтез йўли билан жуда кўплаб янги, тез 
ҳамда кучли таъсир этувчи доривор моддалар яратилди, лекин уларни мунтазам равишда 
истеъмол қилиш инсон организми структураси ва ҳаётий функцияларини бузилишига олиб 
келиши маълум бўлди [5]. 
Шунинг учун ҳам ўсимликлар дунёсининг намуналарини тиббиёт амалиётида қўллаш 
бугунги куннинг муҳим эҳтиёжларидандир.