|
ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
674
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
bobo-momolaring ust-boshlarini bilishi, turli xil rasmlarga tikilib o’zicha gapirishi, rasm chizishga
intilishi, o’yinchoq hamda qo’g’irchoqlar bilan erkin o’ynashi, “muloqot”ga kirishishi, sakrashi,
baqirishi, yugurishi, suv o’ynashga, cho’milishga qiziqishi, uyalish va tortinish hissining paydo
bo’lishi kabilar dastlabki hayotiy ko’nikmalarga turtki bo’la oladi, ya’ni motivatsiya vazifasini
o’taydi. Chunki birgina uyalish hissining shakllanishi ahloqiy tarbiyadan dalolatdir.
To’rtinchi qadam- bolani xovlidan ko’chaga chiqishi. Zinalardan erkin tushib va
ko’tarilishi, bu jarayonda ba’zan qoqilib-surunib yiqilishi, ba’zi joylari lat yeyishi hamda o’zini o’zi
ehtiyot qilishga intilishi, issiq, sovuq va qaynoq narsalardan, elektr va boshqa hatarlardan
saqlanishni tushunib borishi asnosida turli mashg’ulotlarni yoshiga mos ravishda bajarishi. Bolani
maktabgacha ta’limga jalb etilishi orqali muloqot maydonining kengayishi, o’yin faoliyati orqali
aqliy rivojlanishi, assalomu aleykum, marhamat, rahmat va xayr ning mohiyatini anglashi va
hokazo.
Beshinchi qadam- bolani o’yin faoliyati orqali maktabga kirib kelishi. Aqliy tarbiyaga
e’tiborini kuchayishi. Yangi bilim, ko’nikma va malakalarni egallash davri. Turli kasb-hunarga
qiziqishlarini ortishi kabilar. Bu o’rinda shuni ta’kidlash lozimki, ozmi-ko’pmi kattalarni pedagogik
ma’lumotga ega bo’lishlari, bola faoliyati bilan yaqindan qiziqib borishlari lozim. Ota-onalar
farzandlarini yaxshi inson bo’lishlarini orzu qilishadi. Yaxshi inson avvalo halol, pok, adolatli va
mehnatsevar bo’ladi. Demak farzandi kim va qanday amal mavqeida bo’lishidan qat’iy nazar, chin
inson bo’lishi lozim degani. Halol insonlar ayni paytda vatanparvar insonlar hamdir.
Ota-ona farzandini yaxshi tilaklar bilan ishga, o’qishga kuzatar ekan, yaxshi ishlab va
yaxshi o’qib kelishini ham intizorlik bilan kutishadi. “Yaxshi keldingmi bolam?” deb kutib
olishadi. Ba’zi ota-onalar “qayerda yuribsan? nega kech qolding?gapingga ishonmayman,”-deb
do’q po’pisa bilan bolani qarshi olishadi. Bu jarayonda oilaviy sog’lom muhit buzulishi mumkin.
Bolada o’z xonadoniga bo’lgan illiq tuyg’u so’na boshlaydi. Shuning uchun kattalar bilib-bilmay
bolani noxaq jazolab qo’yadigan holatlar uchrab turadiki, bundan ehtiyot bo’lish kerak. Ayniqsa,
ichkilikga ro’ju qoygan otalar farzand tarbiyasiga mas’uliyatsiz bo’lishadi. Bolalar oilada ruhan
ezilib, siqilib katta bo’lishadi. Dilidagini tiliga chiqara olmay ezilishadi.
Inson vijdoni oldida qiynalsa, yoki o’zining vijdoni o’zini jazolay olsa, nohush ishlarga
qo’l urilmaydi, or-nomus shakillanadi, inson irodali, o’z-o’ziga talabchan bo’ladi. Bilaks, vijdonsiz
inson irodasiz ham bo’ladi. Bunday oilada o’sayotgan bola otasi yoki onasining qilmishlarini ko’rib
azoblanadi. Ayniqsa, o’rtoqlari va sinfdoshlari “Seni otang ichuvchi!” yoki “Sening otang yomon
odam!” deyishidan or qilishadi. Bu o’rinda oila va maktabning yaqin hamkorligi, ayniqsa,
tarbiyachilarning bolajonligi, mehrli bo’lishi talab etiladi.
Barcha o’qituvchi-murabbiylar ham bola haqida to’liq ma’lumotga ega deb ayta olmaymiz.
Bu o’rinda o’qituvchi-murabbiylarning bola qalbiga yo’l topishi, uning muammoli tomonlarini
ko’ra olishlari lozim. Bolani tinglash, u bilan do’stona munosabatga kirishish, o’zaro ishonch
tuyg’usini shakllantiradi. Buning uchun ustoz-murabbiylar o’z kasbiga sadoqatli bo’lishlari lozim.
O’qituvchi-murabbiylar o’rtasida o’tkazgan sotsiologik so’rovnomaga ko’ra oltmish uch
foiz o’qituvchi-murabbiylar “Agar menga qaytadan kasb tanlash imkoni tug’ulganda yana albatta
o’qituvchi-murabbiylik kasbini tanlagan bo’lar edim”,-deb ko’rsatishgan. Yigirma to’rt foiz
o’qituvchi-murabbiylar bevosita kasbga aloqador bo’lmagan ishlar, majlis va qogoz bilan
ishlashning ko’payib borayotganini qayd etishgan. O’n uch foiz o’qituvchi-murabbiylar (ayniqsa
yosh o’qituvchilar) imkon bo’lsa boshqa ishga o’tib ketish istagi yo’q emasligini bildirishgan.
Har qanday o’qituvchi ayni paytda o’quvchi hamdir. O’qituvchi o’z ustida ishlamasa,
izlanmasa, o’zining yangi bilim va dunyo qarashini boyitib bormasa, ichi bo’sh ko’zaga o’xshab
qolishi muqarrar.
Buyuk nemis pedagogi Adolf Disterverg o’qituvchining muntazam ravishda fan bilan
shug’ullanishi haqida gapirib, shunday degan edi: “O’qituvchi muntazam ravishda fan bilan
shug’ullanmog’i lozim. Aks holda u qurigan daraxt va toshga o’xshab qoladi. Qurigan daraxt va
tosh meva bera olmaganidek, kelajakda bunday o’qituvchidan hech qanday natija kutib bo’lmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
