Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zamonaviy uzluksiz ta

 ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
664 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ 
тагида тушунтирувчи сўзлар ёки қисқа гаплар бўлиши мумкин. Расмлар болаларга 
тушунарли бўлиши,аммо мураккаб бўлмаслиги керак. 
4-5-6 ёш болалар учун расмли китоблардан матн муҳим ахамиятга эгадир. Мавзулар 
аниқ ва мақсадли бўлиши керак. Мавзу болага ўқиб берилганда бир саволга жавоб бериши 
ёки бир мавзуда боланинг билимини мустахкамлаши лозим. Чунки, бу ёшдаги болаларнинг 
билим даражаси ривожланишга эҳтиёж сезади. Ўқиб бераётган китобларнинг матнлари 
қисқа, муқовалари сифатли бўлиши лозим. Чунки бола матнни тинглагандан сўнг, албатта 
унинг расмлардаги ифодасини кўргиси келади. Бу эса боланинг тасаввурини янада бойитиб, 
адабиётга бўлган қизиқишини оширади. 
Америка Педиатрлари Уюшмаси тадқиқотларининг натижасига кўра, бола билан ҳар 
куни 15 дақиқа давомида китоб мутолаа қилишнинг фойдаси катта эканлигини таъкидлаб 
шундай хулосаларга келишган: 
1. Бола миясининг 90% унинг 3 ёшига қадар ривожланиб бўлади. Шу даврда болага 
китоб ўқиш мия ривожланишига ижобий таъсир кўрсатади. 
2. Уч ёшлик боланинг сўз бойлигига қараб у 3 синфда "ўқиш"дан неча баҳо олишини 
олдиндан билса бўлади. 
3. Кунига 15 дақиқа давомида болага китоб ўқиб берилса, у 1 йил мобайнида 1 
миллионга яқин янги сўзни эшитган бўлади. 
4. Биринчи синф китобларини ўқий олмаган бола, кейинчалик 4 синф китобларини ҳам 
ўқий олмайди. 
5. Мактабгача ёшдаги болаларга кўп китоб ўқилган бўлса, улар 1-синфга қадар 
бошқаларга нисбатан тезроқ алифбени ўрганади, 20 гача санай олади ва ўз исмларини ёза 
олади. 
6. Боланинг мактаб ёшигача бўлган даврида ота-онаси билан китоб ўқиши, уни мактаб 
даврида китобга қизиқувчанлиги ошишига олиб келади. 
7. Ёшлигидан китоб ўқишга одатланган болада тил нуқсонлари, гапиришда 
қийинчиликлар бўлиши кам намоён бўлади. 
8. Ўқиш бошқаларнинг ҳиссиётларини тушунишга ёрдам беради. 
9. Китобдан олинган маълумот телевизор, интернет ва радиодаги қабул қилинган 
маълумотдан кўра кўпроқ мияга ижобий таъсир қилади. Ундан ташқари китоб ўқиш зеҳнни 
чархлаб, бола диққатини бир жойда узоқ вақт ушлай олиш қобилиятини кучайтиради. 
10. Статистикани кўрсатишича, мактабгача ёшдаги болаларга ота-она китоб ўқиб берса, 
китобга бўлган қизиқиш 100% бўлади. Тўртинчи синфга келиб китобга бўлган қизиқиш 
54%гача тушиб кетади. Бунинг сабаби, бола билан ота-она бирга ўқимаслигида экан. 
11. Китобни қизиқиш ва иштиёқ билан болага ўқиб бериш, кейинчалик унда китобга 
меҳр уйғонишига олиб келади. 
12. Телевизордаги берилаётган "луғат"дан кўра китобда берилаётган матндаги "луғат" 
икки баробар кўпдир. 
13. Уйда 6-7 ёшли болаларга ота-онаси китоб ўқиб бериш даврини болаларнинг бири 
китобни севганлари учун хуш кўрсалар, бири ота-онаси билан ажойиб вақт ўтказаётганлари 
учун яхши кўрар эканлар. 
Хулоса қилиб шуни айтиш керакки, ота-оналар ўз фарзандларига китоб ўқиб берганида 
ижобий муносабат, мулоқат усуллари, болани шахс сифатида унда ўз-ўзига ишонч, мустақил 
фирклай олиш, мулоқатчанлик, қувноқлик, хушмуомилалик, маъсулиятлилик каби 
хусусиятларини шаклланишида муҳим омил бўлиб хисобланади. 
Фойдаланилган адабиётлар рўйҳати 
1. “Бола нутқини ривожлантириш йўллари” З.Раҳманова. Услубий қўлланма. Янги аср 
авлоди.2012 й 
2. “Мактабгача ёшдаги болалар тарбиясида халқ оғзаки ижоди намуналари” 
Д.Абдурахмонова, З.Шарипов. Тошкент .Ўқитувчи нашриёти 2004й. 

---